گزارش ایرنا از پارک ملی «تندوره » تنها پارک ملی خراسان رضوی موسوم به بهشت پلنگ ایرانی
مساحت کنونی پارک ملی تندوره ۳۵ هزار و ۵۴۰ هکتار و مساحت منطقه حفاظت شده تندوره ۹ هزار و ۵۰ هکتار است.
پارک ملی و منطقه حفاظت شده تندوره در محدوده شهرستان درگز واقع در شمال استان خراسان رضوی نزدیک مرز ترکمنستان در منطقه ای کوهستانی با صخره ها و تپه ماهورهای متعدد و دره های ژرف و پرشیب پوشیده از گیاهان مختلف قرار دارد و یکی از بهترین زیستگاههای جانوران وحشی به ویژه قوچ و میش اوریال نیز می باشد.
* موقعیت جغرافیایی
بر اساس تقسیم بندی مجموعه تندوره در شهرستان درگز و در حوزه آبریز هریرود و کشف رود و زیرحوزه رودخانه درونگر قرار گرفته است. پارک ملی تندوره که زمانی تفرجگاه و محل تفریح مردم درگز و قوچان بود از زیباترین و عمیق ترین دره‌های ژرف و پر شیب و تپه ماهورها بهره مند و از بهترین زیستگاههای جانوران وحشی به ویژه قوچ و میش اوریال است. چنانچه صبح زود یا غروب در این منطقه باشید گله های کل و بز در حال چرا را می ببینید.
مرتفع ترین نقطه این منطقه 'قله قنبرعلی' در جنوب محدوده به ارتفاع ۲۵۸۶ متر است و پستترین نقطه با ارتفاع ۸۸۴ متر در بخش شمالی محدوده تندوره قرار دارد.
* آب و هوای متنوع
پارک ملی تندوره بخاطر قرار گرفتن روی ارتفاعات کپه داغ در جنوب و غرب، تاثیرپذیر بودن از کویر قره قوم و جلگه پست درگز از سمت شمال دارای دو نوع آب و هوای متفاوت است. قسمتهای جنوبی و غربی پارک به علت وجود ارتفاعات بلند و تحت تاثیر توده‌های هوایی مدیترانه ای دارای آب و هوائی نسبتا سرد و رطوبت بیشتر و قسمتهای شمالی تحت تاثیر آب و هوای گرم و خشک کویر قره قوم و جلگه پست درگز دارای آب و هوایی نسبتا گرم و رطوبت کمتر است.
این منطقه فاقد مراکز جمعیتی است و تنها پاسگاههای محیط بانی چهل میر، بابانستان، شکراب، تیوان، درونگر، چرلاق و زیارتگاه علی بلاغ در آن قرار دارند. داخل پارک در ایامی که ریزشهای جوی وجود ندارد می توان از تنها راه ارتباطی داخل پارک استفاده کرد که محیط بانی چهل میر را به شکرآب وصل می کند.
تندوره از نظر منابع آبی فاقد رودخانه‌های مهم است و قسمت اعظم منابع آب منطقه را چشمه ها تشکیل می‌دهند. حدود ۳۱ چشمه و هشت حلقه چاه نیز در این محدوده وجود دارد که چشمه های چهل میر، بید، رجبه، ادانه، قره نهه، مدخان، باش تپه، ایدلق، قره لوکه، کلاشک، توغی، تندوره، چرلاق و رف سو از مهمترین آنها به شمار می روند.
میزان بارندگی سالانه در تندوره ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیمتر و توزیع بارندگی در فصول مختلف بسیار متفاوت است. درجه حرارت در زمستان تا منفی ۲۰ درجه هم می رسد و حداقل چهار ماه از سال در این منطقه برف وجود دارد. بیشتر حجم باران در فصل بهار رخ می دهد. آبدهی چشمه‌های منطقه چشمگیر نبوده و تنها چشمه های چهل میر و چرلاق بطور نسبی دارای آبدهی بیشتری در مقایسه با سایر چشمه‌ها هستند.
* زیستگاهی زیبا برای گونه های جانوری
شکل خاص زیستی، ساختمان خاک، تغییرات ارتفاع، میزان بارش و شکل آن و نوسانات و گرما سبب سده پوشش گیاهی متنوعی در این ناحیه دیده شود. پارک ملی تندروره از نظر ذخایر طبیعی و حیاتی، تنوع زیستی و نمونه‌های حیات وحش(قوچ و میش اوریال) و پدیده‌های ارضی و دیگر ویژگیهای خاص در نوع خود پارکی ممتاز است.
منطقه دارای ساختاری کوهستانی با مرفولوژی نامنظم بوده و کوههای آن سیمایی بهم ریخته دارند. این پارک از یک سری کوههای مرتفع و متصل به هم تشکیل شده و رشته کوه مشخصی ندارد.
* پلنگ و تندوره
پارک ملی تندوره از نظر تاریخی نیز حائز اهمیت بوده و در گذشته نه چندان دور راه ارتباطی درگز به قوچان از این منطقه می گذشته است. در این منطقه بازمانده‌های سکونت در ادوار گذشته به چشم می خورد که از آن جمله می‌توان به آثار باقیمانده از دژی قدیمی به نام قلعه رجبه اشاره کرد که بنا بر مشهور قدمت آن به قبل از اسلام باز می گردد.
از هفت گونه گربه سان ایران پنج گونه یعنی 'پلنگ ایرانی، گربه جنگلی، گربه دشتی، گربه پالاس و سیاه گوش اورآسیا' در این منطقه زندگی می کنند و بر همین اساس ایران مهمترین زیستگاه پلنگ در خاورمیانه است.
تندوره محل زندگی چند گونه حیوان نادر مخصوصا پلنگ ایرانی است. بطوری که در سال ۱۳۷۰ تعداد ۱۳۴ قلاده پلنگ در آن دیده شد و جمعیت آن در سال ۱۳۸۷ نزدیک به ۶۰ قلاده برآورد شد. تعدادی از پلنگهای معروف که با گردنبند ردیاب ماهواره ای و قلاده گذاری شده در منطقه حضور دارند با اسامی 'بردیا، برنا و برزو' شناخته می شوند و حتی طبق گفته محیط بانان منطقه 'برنا و بردیا' جفتگیری کرده اند. کل و بز طعمه اصلی پلنگ هستند که در این منطقه زیست می کنند.
از سمداران تندوره هم می توان به بز وحشی که گله های ۱۰۰ تا ۱۵۰ راسی آن در ارتفاعات منطقه دیده می‌شود و گوسفند وحشی اشاره کرد که از گونه قوچ و میش اوریال و خالصترین نژاد این گونه در ایران است. شمار قوچ و میشهای پارک را در سال ۱۳۵۶ حدود ۶۰۰۰ راس برآورد کردند و اکنون جمعیت گوسفندان وحشی پارک تندوره بالغ بر ۴۰۰۰ راس است.
گراز از دیگر حیوانات پارک است که به تعداد زیاد در مناطق مختلف به ویژه شمال پارک تندوره زیست می کند. گرگ هم در قسمتهای نسبتا کم ارتفاع پارک و محدوده‌های مشرف بر روستاهای اطراف به صورت منفرد یا دسته های دو تا پنج قلاده ای دیده می شود که در فصل زمستان بیشتر از قوچ، میش، کل و بز و در تابستان از گله گوسفندان اهلی شکار و تغذیه می کند. روباه قرمز، شغال، سمور سنگی، کفتار، رودک و انواع جوندگان همچون خرگوش بی دم و تشی از دیگر پستانداران این منطقه هستند.
* پرندگان تندوره
پارک ملی تندوره از نظر تنوع گونه‌های پرندگان نیز بسیار غنی است. پرندگان بیشتر در نواحی پست و حاشیه ای پارک و داخل دره‌ها و نزدیک به چشمه سارها دیده می شوند. 'کورکور، سارگپه پابلند، عقاب دشتی، عقاب شاهی، عقاب طلایی، کرکس، هما، لیل، کوکر، مرغ حق، شبگرد بلوچی، بادخورک معمولی، بادخورک کوهی، زنبورخور معمولی، هدهد، چکاوک طوقی، پپت خاکی و سنگ چشم دم سرخ' گروهی از پرندگان مهاجر به پارک تندوره را تشکیل می دهند. تعدادی از گونه‌های مهم بومی منطقه نیز عبارتند از 'دلیجه، کبک، تیهو، قرقاول، بلدرچین معمولی، کبوتر چاهی، قمری، یارکریم، چکاوک شاخدار، چکاوک آسمانی، دم جنبانک ابلق، قرقی، سسک، سار، زاغی، کلاغ گردن بور، کلاغ ابلق، الیکایی، توکای سیاه، زردپره کوهی، زردپره مزرعه، انواع جغد و سهره سینه سرخ.'
خزندگان این پارک هم شامل ۹ گونه مار غیرسمی، چهار گونه مار نیمه سمی، پنج گونه مار سمی، شش گونه سوسمار و لاکپشت هستند.
کفچه مار، دال، قرقاول بال سفید و هما هم از گونه‌های در خطر انقراض محسوب می شوند که هم اینک در تندوره زیست می کنند.
پوشش گیاهی پارک ملی تندوره نیز در نقاط مختلف آن سیمای متفاوت دارد. دامنه کوههای بلند به ویژه بلندی‌های میانی پارک و کوهپایه ها و شیبهای بر آفتاب در این پارک پوشیده از درمنه و همراه با انواع گونه های علفی است. شیبهای تند آن نیز پوشش تنک و درختچه و درخت دارد.
همچنین پارک ملی تندوره را می توان بهشت گیاهان دارویی نامید بطوری که هم اینک تامین ذخیره بذر و تحقیق و پژوهش در زمینه گونه‌های گیاهی در این منطقه انجام می شود.
تاکنون ۳۷۳ گونه گیاهی از ۶۰ تیره در این پارک شناسایی شده اند. 'اورس، انجیر، بید، نسترن، گوجه وحشی، کرکو، درمنه، گون، کلاه میرحسن، باریجه، آنقوزه، کندل، زیره سیاه، کتان وحشی، آویشن، انواع گرامینه، آلبالوی وحشی، شیر خشت، زرشک، انواع گیاهان یک ساله مرتعی و گیاهان با ارزش دارویی' از مهمترین گونه های گیاهی در این پارک است.
نظرات