بمناسبت سالروز صدور فرمان مشروطیت

هر چند عمر این تغییرات دیری نپایید و پس از مدتی حتی با وجود قانون، استبداد فردی بر کشور سایه افکند و برای سالها کشور همچنان زیر سلطه مستبدین قرار داشت.

لیکن نهضت مشروطیت از جهت اینکه باعث نزول قدرت و خودکامگی شاه به عنوان تنها فرد تصمیم گیرنده در کشورشد، جایگاه ویژه‌ای در تاریخ سیاسی معاصر ایران دارد چرا که برای اولین بار توانست پایه‌های این قدرت مطلق را که همه چیز را در ید اختیار خود می خواست و خواست و اراده مردم در آن هیچ جایگاهی نداشت، فرو ریخته و آن را به پادشاهی مشروطه بدل کند.

یقینا در پیروزی نهضت مشروطه مولفه های داخلی و خارجی متعددی نقش آفرین بودند. ریشه این نهضت در داخل کشور و اصلی ترین علت آمادگی مردم جهت پیوستن و حمایت از مشروطه در دوره خفه قان و بایکوت عمومی را میتوان در منش استبداد محور پادشاهان قاجار و تعدی وابستگان به این تبار منفور و حضور حاکمان ظالم در اقصی نقاط کشور و ظلم سیستماتیک به مردم جستجو کرد و شاید اصلی ترین علت تاثیرگذار بیرونی بر تسریع عزم مردم به ایجاد جنبش و یا انقلاب مشروطه دخالت های تمامی ناپذیر دول روس و انگلیس در امور کشور بود که در نهایت باعث مخالفت مردم با آنها شد.

اهانت به روحانیون که در بین مردم دارای جایگاه اجتماعی و عقیدتی قابل توجه ای بودند توسط اتباع بیگانه، احداث بانک استقراضی روس در قبرستان مسلمانان و بی احترامی به قبور مسلمانان، تنبیه و توهین به برخی از تجار خوشنام که در بازار دارای اعتبار و احترام بودند توسط حاکم مستبد تهران که منجر به تجمع در مسجد امام تهران گردید در تاریخ به عنوان اولین محرک های انقلاب مشروطه ثبت کرده اند ولی سوال اصلی اینجاست آیا مهد یک نهضت عظیم و فراگیر همچون مشروطه در دوره استبداد و ستم شاهی این اتفاقات روزمره بوده است و یا سالها فشار و ظلم بر مردم پشتوانه این حرکت تاریخی گردید؟

به طور حتم تدوین قانون اساسی و تشکیل مجلس بالاترین دستاورد نهضت مشروطه در راستای ایجاد دموکراسی در آن روزگار محسوب می گردد و همگان اذعان دارند که سنگ بنای انقلاب اسلامی ایران امروز نیز بواسطه انقلاب مشروطه در آن سالها نهادینه گردید و این بالاترین معیار جهت درک لزوم قانون مداری در یک جامعه است.

نام جنبش مشروطه با گیلان عجین است و به استناد اسناد متعدد موجود از تاریخ گیلانیان رکن اصلی و محوری در تشکیل و پیروزی این نهضت عظیم در ایران بودند و به عنوان اولین فاتحان این جنبش نام گیلان در تاریخ ایران می درخشد.

گیلانیان که میراث دار نهضت جنگل و طلایه دار حضور مستدام و مداوم در صحنه های مبارزه برای حق طلبی و آزادی خواهی میباشند در انقلاب مشروطه نیز به عنوان نیرویی پیشگام در متن ماجرا قرار داشته و امروز این افتخار را برای بازماندگان خود در سرزمین قهرمان پرور گیلان به ارث گذاشته اند.

متاسفانه تاکنون آن گونه که باید اسناد نقش محوری گیلان در انقلاب مشروطه گردآوری نگردیده و به زعم کارشناسان بسیاری از زوایای امر که شامل رشادتهای گیلانیان در فتح قزوین و تهران بوده هنوز مبهم است و این در حالیست که مسئولین سایر استانها با درک صحیحی از اهمیت این موضوع گردآوری اسناد مربوطه را در اولویت خود قرار داده اند که امید میرود متولیان امر در استان گیلان در این زمینه توجه ویژه و اهتمام بیشتری صورت دهند.

بررسی سرانجام نهضت مشروطه و علل آن برای ما درس های زیادی خواهد داشت که توجه به آن میتواند در ادامه مسیر امروز مصباح الطریق باشد.در رابطه با علل انحراف مشروطیت چند مسئله قابل توجه است

- کنار رفتن و کنار زده شدن اندیشه دینی و ناامیدی قشر متدین و مردم معتقد که شاکله اصلی ایجاد نهضت و پایگاه مردمی آن را تشکیل می دادند از عملکرد و مسیر پیش روی نهضت به پاشنه آشیل مشروطه خواهان و نقطه ضربه پذیر آنها تبدیل شد پس باید در اداره حکومت اسلامی که بر پایه انقلاب نهادینه گردیده است اصل مردم محوری و توجه به اعتقادات مردم همیشه مدنظر حاکمان قرار گیرد چرا که در این قبیل از نظام ها مردم نقش محوری را برعهده دارند و قوام و ثبات نظام مستقیما با میزان رضایت مندی مردم در ارتباط است.

- عدم شناخت کافی از دسیسه های غرب، استکبار و رویکردی استعماری آن را نیز میتوان به عنوان علت دیگر و به موازات علت اول جزو دلایل شکست نهضت مشروطه دانست.

امروز نیز باید مد نظر داشت اتکا به ظرفیت های داخلی در حوزه های سیاسی، امنیتی و اقتصادی و عدم وابستگی به بیگانه کلیدواژه موفقیت نظام جمهوری اسلامی خواهد بود و مسئولین باید در هر جایگاهی پایبندی به این مهم را مد نظر قرار دهند.

احمد رمضانپور نرگسی

عضو شورای اسلامی شهر رشت