زاينده‌رود شايد تنها رودخانه ايران باشد كه بسياري از ايرانيان حداقل يك عكس كنار آن در آلبوم خاطراتشان دارند. رودخانه‌اي آرام، صبور و زيبا كه هر وقت خشك مي‌شود، مي‌توان به‌وضوح ملال را در چهره اصفهاني‌ها يا گردشگراني كه از راه‌هاي دور و نزديك آمده‌اند ديد؛ گرچه سرچشمه‌هاي آن به استان چهارمحال و بختياري مي‌رسد و نمي‌توان آن را تنها در يك استان خلاصه كرد.
وقتي تشكل‌هاي محيط زيستي روز 18 مهرماه در سال 1382 را به‌عنوان «روز نكوداشت زاينده‌رود» نام‌گذاري كردند، كمتر كسي فكر مي‌كرد كه اين موضوع به يك روز تاريخي تبديل شود. در تجمعي كه 17 سال پيش صورت گرفت. مهم‌ترين شعار اين بود: «زاينده‌رود را زنده، كامل و هميشه مي‌خواهيم».
باگذشت نزديك به دو دهه هنوز هم مي‌شود بر همين شعار پاي فشرد، چراكه تجربه نشان داده كه زاينده‌رود به مراقبت دائم نيازمند است و خلاصه كردن توجه‌ها تنها در يك روز، كافي نيست. لازم است تمام دستگاه‌ها و افراد حقيقي و حقوقي در تمام سال به تصميم‌ها، رويكردها و اقدامات خود در قبال اين رودخانه پراهميت دقت كنند و مسئوليت اجتماعي خود را تنها به يك حضور در اين مراسم يا صدور پيام و نصب شعارنوشته تقليل ندهند.
در چند سال گذشته تمركز بسيار زياد و البته قابل‌دركي روي احياي درياچه اروميه انجام شد كه خوشبختانه با اقدامات خردمندانه دولت و ستاد احيا، زندگي به اين درياچه بازگشت و بخشي از تهديدهاي محيط زيستي از ساكنان پيرامون آن برداشته شد، زاينده‌رود هم با افزون بر هفت ميليون نفر بهره‌ور؛ ازنظر محيط زيستي، گردشگري، اجتماعي و حتي امنيتي همپاي درياچه اروميه اهميت دارد و ذينفعان بومي آن بايد در هر برنامه مديريتي مداخله داده شوند، در غير اين صورت تصور اينكه همواره اين رگ حياتي درگذر از قلب اصفهان پرآب و زنده باشد، تنها يك رؤيا باقي خواهد ماند.
تلاش تشكل‌هاي مردم‌نهاد براي مراقبت از ارزش‌هاي زيستي و ظرفيت‌هاي اجتماعي زاينده‌رود بسيار ارزشمند و قابل‌تقدير است، اما همه ما كه اين رود چشم‌نواز را دوست داريم بايد به سمتي گام برداريم كه برنامه مديريت زيست بومي تالاب بين‌المللي گاوخوني، به‌عنوان برنامه‌اي جامع و كارشناسي شده براي ساماندهي و احياي زاينده‌رود از سراب تا پاياب كه مسئوليت سازمان‌ها و دستگاه‌هاي ديگر هم در قبال آن تعيين‌شده است، به‌صورت الزام‌آوري اجرايي شود. تنها در اين صورت است كه مي‌توان «زاينده‌رود را زنده، كامل و هميشه» داشت.
يادداشت: ايرج حشمتي، مديركل حفاظت محيط زيست استان اصفهان
نظرات