جنگ و محیط زیست
تهران- ایرنا- وقتی صحبت از جنگ می‌شود، در نگاه اول آتش، تخریب منازل، آوارگی و خانمان‌سوزی به ذهن می‌رسد در حالی که اینها عوارض آنی جنگ است و اثرات مخرب آن در بلندمدت بهتر دیده می‌شود که یکی از آنها تخریب محیط زیست است، می‌دانیم که محیط زیست یک مقوله جهانی است و تبعات هرگونه بهره‌برداری از آن برای اهداف جنگی و خصمانه یا هر هدف دیگری، بخش‌های دیگری در سراسر جهان را هم تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وقتی در نقطه‌ای از دنیا جنگ درمی‌گیرد آثار آن در طولانی‌مدت در مناطق دیگر نیز ظاهر می‌شود، به عنوان مثال می‌توان به جنگ تحمیلی ایران و عراق اشاره کرد که در فرایند آن عراق، تالاب هورالعظیم را خشک کرد تا دسترسی رزمندگان ایران را به خاک عراق محدود کند اما بعد از گذشت سال‌ها از پایان جنگ، پدیده گرد و غبار دامن ایران را گرفته که منشاء آن بخش‌های خشک شده تالاب هورالعظیم است یا جنگ کویت در سال ۱۳۷۰ که نمونه دیگری از این تاثیر منفی است.
در طول جنگ کویت صدها حلقه چاه نفت به آتش کشیده شد که منابع آبی و دریایی گسترده‌ای را آلوده و هوا را غیرقابل تنفس کرد، همچنین رسوب ضخیم نفت و قیر صدها کیلومتر از سواحل خلیج فارس را پوشاند که براساس برخی گزارش‌ها نفت باعث مرگ حداقل ۳۰ هزار پرنده دریایی شد.
بر اساس آمار فقط در اواخر قرن بیستم، ۱۱۸ درگیری مسلحانه در جهان رخ داد که ۶ میلیون نفر را آواره و مردم و محیط زیست را دچار عواقب سوء کرد. به اذعان کارشناسان و مسئولان، زمانی که حرکتی در یک گوشه دنیا صورت می‌گیرد محیط زیست تمام دنیا از آن متاثر می‌شود زیرا محیط زیست محدود به هیچ مرز جغرافیایی نیست بنابراین تاثیر جنگ و اقدامات خصمانه بر محیط زیست تمام دنیا دیده می‌شود و این تاثیر برای مدت‌های طولانی بعد از پایان جنگ نیز ادامه می‌یابد.
به همین دلیل در اصول ۲۴ و ۲۵ بیانیه‌ای که در ژوئن سال ۱۹۹۲ در شهر ریو پایتخت برزیل منتشر شد، به صراحت به نقش ویرانگر جنگ در محیط زیست و نقش مثبت صلح بر توسعه پایدار اشاره شد. در اصل ۲۴ این بیانیه آمده است «جنگ ذاتا نابودکننده توسعه پایدار است. لذا، دولت‌ها باید در زمان تضادهای مسلحانه به قوانین بین‌المللی مربوط به حفاظت از محیط زیست احترام گذاشته و پس از خاتمه جنگ در صورت لزوم برای توسعه بیشتر مشارکت کنند.» به علاوه اصل ۲۵ می‌گوید: «صلح، توسعه و حفاظت از محیط زیست وابسته به یکدیگر و غیرقابل تفکیک هستند». با وجود آنکه کشورهای زیادی بیانیه ریو را امضا کردند اما بررسی‌ها حاکی از آن است که جنگ‌ها هنوز بیشترین آسیب را بر محیط زیست وارد می‌کنند.
به همین دلیل سازمان ملل متحد از سال ۲۰۰۱، روز ۶ نوامبر (۱۵ آبان) را به عنوان «روز جهانی پیشگیری از سوء استفاده از محیط زیست به هنگام جنگ و درگیری‌های مسلحانه» نامگذاری کرده است تا به افزایش آگاهی‌های عمومی نسبت به تاثیرات زیان‌بار جنگ بر محیط زیست و منابع طبیعی و همچنین سوء استفاده‌ها و بهره‌برداری‌های نابه‌جایی که از این منابع به هنگام جنگ‌ها صورت می‌گیرد، بیشتر تاکید شود.
سرپرست مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست روز چهارشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: سازمان ملل متحد، با افزایش آسیب‌های محیط زیست ناشی از گسترش جنگ و نزاع‌های داخلی و منطقه‌ای، به منظور جلب اذهان عمومی و سیاستگذاران به آسیب‌های جدی ناشی از آن و تلاش برای جلوگیری از آسیب به محیط زیست، ۶ نوامبر مصادف با ۱۵ آبان هر سال را به عنوان روز بین‌المللی «منع بهره‌برداری از محیط زیست در نزاع‌ها و درگیری‌های مسلحانه» نامگذاری کرد.
نرگس صفار اظهار داشت: در اواخر قرن بیستم به دلیل بحران‌های اقتصادی، کمبود منابع انرژی، قدرت‌طلبی و کشورگشایی حکام، باعث افزایش تنش‌های داخلی و منطقه‌ای در جهان شد این موضوع به ویژه در منطقه خاورمیانه به شدت مشهود بوده و به علت و یا بهانه‌های مختلف از جمله وجود منابع غنی انرژی فسیلی، استراتژیک بودن منطقه و اختلافات قومیتی شاهد حضور نیروهای نظامی از سایر نقاط جهان در منطقه بوده‌ایم.
وی افزود: البته به دلایلی از جمله تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی، تاثیرات زیادی را بر محیط زیست منطقه‌ای که ایران در آن قرار دارد و سایر نقاط دنیا شاهد هستیم، کمبود آب و به تبع آن افزایش اختلافات داخلی افزایش یافته که گاهی در برخی مناطق موجب بروز نزاع‌هایی کوچک شده است. لذا بر این اساس سازمان ملل در سال ۲۰۰۱ با صدور بیانیه‌ای تلاش کرد تا موجب تنویر افکار عمومی شود و ذهن‌ها را سوق دهد به این سمت که حداقل یک روز در سال مختص به این چالش با تبعات رو به گسترش باشد به این عنوان که در تمامی این نزاع‌هایی که در مناطق مختلف جهان شکل می‌گیرد محیط زیست یکی از قربانیان مظلوم این ماجراست.
صفار ادامه داد: البته قطعا در درگیری‌های بزرگ و سنگین، جان انسان‌ها عزیزترین موضوع مد نظر مدافعان حقوق انسانی است اما به هر حال موضوع محیط زیست، از بین رفتن منابع طبیعی و تاثیرات سنگین و پایدار آن بر اکوسیستم‌های طبیعی و حیات وحش تا حدود زیادی مغفول واقع شده این در حالی است که در درازمدت بر زندگی انسانی اثر منفی خواهد داشت.
سرپرست مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست گفت: منطقه ما که ایران در آن قرار دارد به دلیل موقعیت استراتژیکی که از ابتدا نیز داشته همواره در معرض تاخت و تاز مدعیان حقوق بشر بود، با وجود اینکه کشورهای توسعه‌یافته شعارشان استفاده از منابع جایگزین به جای سوخت‌های فسیلی است اما همچنان چشم طمع به ذخایر این منطقه داشته و به این بهانه زندگی انسانی و طبیعی و محیط زیست منطقه را نابود کرده‌اند.
وی افزود: شاهد هستیم که درگیری‌های دائمی در کشورهای همسایه باعث شده فرصتی برای اندیشیدن به توسعه پایدار به آنها داده نشود و لاجرم این ناپایداری طبیعت، ذخایر آبی و تالاب‌های کشور ما تاثیر مستقیم گذاشته است، نبودن امنیت در کشورهای منطقه، تمرکز بر حفاظت از محیط زیست انسانی و طبیعی را تحت‌الشعاع و در اولویت‌های آخر قرار داده است.
صفار به موضوع گرد و غبار در کشور اشاره کرد و گفت: ادعایی وجود ندارد که صد در صد منشا بروز گرد و غبار خارجی است اما میزان تاثیر کشور از شنزارهای رو به گسترش کشورهای عراق، عربستان و سوریه بسیار زیاد است و با وجود تمایل جمهوری اسلامی ایران برای کمک به حل این مشکل و کاهش منشاء گرد و غبار، متاسفانه به دلیل ناامنی‌های موجود، نه تنها کمکی از طرف آن کشورها نمی‌شود بلکه به علت سوء مدیریت و همچنین اولویت‌های حفاظتی، امکان همکاری فراهم نمی‌شود.
وی اظهار داشت: در خصوص اثرات دراز مدت جنگ، به هشت سال جنگ تحمیلی اشاره می‌کنم که نه تنها جان بسیاری از هموطنان و مدافعان کشور را گرفت بلکه به دلیل استفاده از سلاح‌های شیمیایی توسط حکومت وقت عراق، آسیب‌های جدی به محیط زیست، طبیعت و حیات وحش منطقه وارد شد.
صفار تاکید کرد: آسیب و تخریب محیط زیست مرز نمی‌شناسد و آلودگی‌ها به مرزهای جغرافیایی منتهی نمی‌شوند لذا همیشه اثر جنگ به طور غیر مستقیم در کشورها تسری یافته و مشکلات زیادی برای مردم به وجود می‌آورد.
سرپرست مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: موضوع دیگر که به عنوان جنگ سرد می‌توانم از آن نام ببرم و بر محیط زیست تاثیر می‌گذارد بحث تحریم‌هاست که به نام تحریم‌های اقتصادی گریبانگیر ایران شده اما متاسفانه نه تنها بر معیشت، سلامت و رفاه مردم تاثیر مستقیم دارد بلکه تخریب محیط زیست را هدف قرار گرفته است، شاید اسم آن تحریم اقتصادی باشد اما این جنگ سردی که راه افتاده به دلیل عدم امکان تامین فناوری‌های سبز برای حفاظت از محیط زیست و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، سلامت انسانی و طبیعی را به طور خاموش تحت‌الشعاع قرار داده است.
وی تصریح کرد: شعار سازمان ملل رسیدن به اهداف توسعه پایدار است، توسعه پایداری که بین ابعاد اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی ایجاد شود اما متاسفانه با وجود چنین شعارهایی هیچ احترامی به محیط زیست به دلیل سیاست‌های جنگ‌طلبانه گذاشته نمی‌شود.
صفار اظهار داشت: زمانی که کشور درگیر جنگ تحمیلی هشت ساله بود، آسیب‌های زیادی را به ویژه در غرب متحمل شد، حتی بعد از پایان جنگ نیز اثر آن از لحاظ وجود مناطقی که هنوز پاکسازی از مین و تله‌های انفجاری نشده بود، وجود داشت که نه تنها آسیب‌های فیزیکی زیادی به مردم منطقه وارد کرد بلکه به دلیل تردد حیات وحش آسیب بسیاری به کاهش تراکم و جمعیت جانوری و گیاهی وارد شد. بمباران شیمیایی کشورمان توسط عراق تهدید جدی آب و خاک و هوای مناطق تحت اصابت بوده است که سلامت نسلی هموطنان را به خطر انداخت، امیدوارم سرانجام عمر کوتاه بشری، شاهد دورانی عاری از جنگ و سرشار از صلح و نشاط باشد.
لینک اصل خبر در سایت سازمان حفاظت محیط زیستوقتی در نقطه‌ای از دنیا جنگ درمی‌گیرد آثار آن در طولانی‌مدت در مناطق دیگر نیز ظاهر می‌شود، به عنوان مثال می‌توان به جنگ تحمیلی ایران و عراق اشاره کرد که در فرایند آن عراق، تالاب هورالعظیم را خشک کرد تا دسترسی رزمندگان ایران را به خاک عراق محدود کند اما بعد از گذشت سال‌ها از پایان جنگ، پدیده گرد و غبار دامن ایران را گرفته که منشاء آن بخش‌های خشک شده تالاب هورالعظیم است یا جنگ کویت در سال ۱۳۷۰ که نمونه دیگری از این تاثیر منفی است.
در طول جنگ کویت صدها حلقه چاه نفت به آتش کشیده شد که منابع آبی و دریایی گسترده‌ای را آلوده و هوا را غیرقابل تنفس کرد، همچنین رسوب ضخیم نفت و قیر صدها کیلومتر از سواحل خلیج فارس را پوشاند که براساس برخی گزارش‌ها نفت باعث مرگ حداقل ۳۰ هزار پرنده دریایی شد.
بر اساس آمار فقط در اواخر قرن بیستم، ۱۱۸ درگیری مسلحانه در جهان رخ داد که ۶ میلیون نفر را آواره و مردم و محیط زیست را دچار عواقب سوء کرد. به اذعان کارشناسان و مسئولان، زمانی که حرکتی در یک گوشه دنیا صورت می‌گیرد محیط زیست تمام دنیا از آن متاثر می‌شود زیرا محیط زیست محدود به هیچ مرز جغرافیایی نیست بنابراین تاثیر جنگ و اقدامات خصمانه بر محیط زیست تمام دنیا دیده می‌شود و این تاثیر برای مدت‌های طولانی بعد از پایان جنگ نیز ادامه می‌یابد.
به همین دلیل در اصول ۲۴ و ۲۵ بیانیه‌ای که در ژوئن سال ۱۹۹۲ در شهر ریو پایتخت برزیل منتشر شد، به صراحت به نقش ویرانگر جنگ در محیط زیست و نقش مثبت صلح بر توسعه پایدار اشاره شد. در اصل ۲۴ این بیانیه آمده است «جنگ ذاتا نابودکننده توسعه پایدار است. لذا، دولت‌ها باید در زمان تضادهای مسلحانه به قوانین بین‌المللی مربوط به حفاظت از محیط زیست احترام گذاشته و پس از خاتمه جنگ در صورت لزوم برای توسعه بیشتر مشارکت کنند.» به علاوه اصل ۲۵ می‌گوید: «صلح، توسعه و حفاظت از محیط زیست وابسته به یکدیگر و غیرقابل تفکیک هستند». با وجود آنکه کشورهای زیادی بیانیه ریو را امضا کردند اما بررسی‌ها حاکی از آن است که جنگ‌ها هنوز بیشترین آسیب را بر محیط زیست وارد می‌کنند.
به همین دلیل سازمان ملل متحد از سال ۲۰۰۱، روز ۶ نوامبر (۱۵ آبان) را به عنوان «روز جهانی پیشگیری از سوء استفاده از محیط زیست به هنگام جنگ و درگیری‌های مسلحانه» نامگذاری کرده است تا به افزایش آگاهی‌های عمومی نسبت به تاثیرات زیان‌بار جنگ بر محیط زیست و منابع طبیعی و همچنین سوء استفاده‌ها و بهره‌برداری‌های نابه‌جایی که از این منابع به هنگام جنگ‌ها صورت می‌گیرد، بیشتر تاکید شود.
سرپرست مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست روز چهارشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: سازمان ملل متحد، با افزایش آسیب‌های محیط زیست ناشی از گسترش جنگ و نزاع‌های داخلی و منطقه‌ای، به منظور جلب اذهان عمومی و سیاستگذاران به آسیب‌های جدی ناشی از آن و تلاش برای جلوگیری از آسیب به محیط زیست، ۶ نوامبر مصادف با ۱۵ آبان هر سال را به عنوان روز بین‌المللی «منع بهره‌برداری از محیط زیست در نزاع‌ها و درگیری‌های مسلحانه» نامگذاری کرد.
نرگس صفار اظهار داشت: در اواخر قرن بیستم به دلیل بحران‌های اقتصادی، کمبود منابع انرژی، قدرت‌طلبی و کشورگشایی حکام، باعث افزایش تنش‌های داخلی و منطقه‌ای در جهان شد این موضوع به ویژه در منطقه خاورمیانه به شدت مشهود بوده و به علت و یا بهانه‌های مختلف از جمله وجود منابع غنی انرژی فسیلی، استراتژیک بودن منطقه و اختلافات قومیتی شاهد حضور نیروهای نظامی از سایر نقاط جهان در منطقه بوده‌ایم.
وی افزود: البته به دلایلی از جمله تغییرات اقلیمی و گرمایش جهانی، تاثیرات زیادی را بر محیط زیست منطقه‌ای که ایران در آن قرار دارد و سایر نقاط دنیا شاهد هستیم، کمبود آب و به تبع آن افزایش اختلافات داخلی افزایش یافته که گاهی در برخی مناطق موجب بروز نزاع‌هایی کوچک شده است. لذا بر این اساس سازمان ملل در سال ۲۰۰۱ با صدور بیانیه‌ای تلاش کرد تا موجب تنویر افکار عمومی شود و ذهن‌ها را سوق دهد به این سمت که حداقل یک روز در سال مختص به این چالش با تبعات رو به گسترش باشد به این عنوان که در تمامی این نزاع‌هایی که در مناطق مختلف جهان شکل می‌گیرد محیط زیست یکی از قربانیان مظلوم این ماجراست.
صفار ادامه داد: البته قطعا در درگیری‌های بزرگ و سنگین، جان انسان‌ها عزیزترین موضوع مد نظر مدافعان حقوق انسانی است اما به هر حال موضوع محیط زیست، از بین رفتن منابع طبیعی و تاثیرات سنگین و پایدار آن بر اکوسیستم‌های طبیعی و حیات وحش تا حدود زیادی مغفول واقع شده این در حالی است که در درازمدت بر زندگی انسانی اثر منفی خواهد داشت.
سرپرست مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست گفت: منطقه ما که ایران در آن قرار دارد به دلیل موقعیت استراتژیکی که از ابتدا نیز داشته همواره در معرض تاخت و تاز مدعیان حقوق بشر بود، با وجود اینکه کشورهای توسعه‌یافته شعارشان استفاده از منابع جایگزین به جای سوخت‌های فسیلی است اما همچنان چشم طمع به ذخایر این منطقه داشته و به این بهانه زندگی انسانی و طبیعی و محیط زیست منطقه را نابود کرده‌اند.
وی افزود: شاهد هستیم که درگیری‌های دائمی در کشورهای همسایه باعث شده فرصتی برای اندیشیدن به توسعه پایدار به آنها داده نشود و لاجرم این ناپایداری طبیعت، ذخایر آبی و تالاب‌های کشور ما تاثیر مستقیم گذاشته است، نبودن امنیت در کشورهای منطقه، تمرکز بر حفاظت از محیط زیست انسانی و طبیعی را تحت‌الشعاع و در اولویت‌های آخر قرار داده است.
صفار به موضوع گرد و غبار در کشور اشاره کرد و گفت: ادعایی وجود ندارد که صد در صد منشا بروز گرد و غبار خارجی است اما میزان تاثیر کشور از شنزارهای رو به گسترش کشورهای عراق، عربستان و سوریه بسیار زیاد است و با وجود تمایل جمهوری اسلامی ایران برای کمک به حل این مشکل و کاهش منشاء گرد و غبار، متاسفانه به دلیل ناامنی‌های موجود، نه تنها کمکی از طرف آن کشورها نمی‌شود بلکه به علت سوء مدیریت و همچنین اولویت‌های حفاظتی، امکان همکاری فراهم نمی‌شود.
وی اظهار داشت: در خصوص اثرات دراز مدت جنگ، به هشت سال جنگ تحمیلی اشاره می‌کنم که نه تنها جان بسیاری از هموطنان و مدافعان کشور را گرفت بلکه به دلیل استفاده از سلاح‌های شیمیایی توسط حکومت وقت عراق، آسیب‌های جدی به محیط زیست، طبیعت و حیات وحش منطقه وارد شد.
صفار تاکید کرد: آسیب و تخریب محیط زیست مرز نمی‌شناسد و آلودگی‌ها به مرزهای جغرافیایی منتهی نمی‌شوند لذا همیشه اثر جنگ به طور غیر مستقیم در کشورها تسری یافته و مشکلات زیادی برای مردم به وجود می‌آورد.
سرپرست مرکز امور بین‌الملل و کنوانسیون‌های سازمان حفاظت محیط زیست ادامه داد: موضوع دیگر که به عنوان جنگ سرد می‌توانم از آن نام ببرم و بر محیط زیست تاثیر می‌گذارد بحث تحریم‌هاست که به نام تحریم‌های اقتصادی گریبانگیر ایران شده اما متاسفانه نه تنها بر معیشت، سلامت و رفاه مردم تاثیر مستقیم دارد بلکه تخریب محیط زیست را هدف قرار گرفته است، شاید اسم آن تحریم اقتصادی باشد اما این جنگ سردی که راه افتاده به دلیل عدم امکان تامین فناوری‌های سبز برای حفاظت از محیط زیست و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، سلامت انسانی و طبیعی را به طور خاموش تحت‌الشعاع قرار داده است.
وی تصریح کرد: شعار سازمان ملل رسیدن به اهداف توسعه پایدار است، توسعه پایداری که بین ابعاد اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی ایجاد شود اما متاسفانه با وجود چنین شعارهایی هیچ احترامی به محیط زیست به دلیل سیاست‌های جنگ‌طلبانه گذاشته نمی‌شود.
صفار اظهار داشت: زمانی که کشور درگیر جنگ تحمیلی هشت ساله بود، آسیب‌های زیادی را به ویژه در غرب متحمل شد، حتی بعد از پایان جنگ نیز اثر آن از لحاظ وجود مناطقی که هنوز پاکسازی از مین و تله‌های انفجاری نشده بود، وجود داشت که نه تنها آسیب‌های فیزیکی زیادی به مردم منطقه وارد کرد بلکه به دلیل تردد حیات وحش آسیب بسیاری به کاهش تراکم و جمعیت جانوری و گیاهی وارد شد. بمباران شیمیایی کشورمان توسط عراق تهدید جدی آب و خاک و هوای مناطق تحت اصابت بوده است که سلامت نسلی هموطنان را به خطر انداخت، امیدوارم سرانجام عمر کوتاه بشری، شاهد دورانی عاری از جنگ و سرشار از صلح و نشاط باشد.
نظرات