وضعیت تراز آب دریای خزر در سال آبی 98-1397
گزارش نوسانات آب دریای خزر
وضعیت تراز آب دریای خزر در سال آبی 98-1397
گزارش وضعیت تراز آب دریای خزر در سال آبی 98-1397 منتشر شد.
به گزارش روابط عمومی موسسه تحقیقات آب، گزارش نوسانات آب دریای خزر و وضعیت تراز آب آن در سال 98-1397 توسط مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر منتشر شد.
بر اساس تحلیل داده‌های ایستگاه‌های ترازسنجی سواحل جنوبی دریای خزر، میانگین تراز آب دریا در سال آبی 98-1397، به رقم 27.13- متر رسید و نسبت به دوره مشابه قبل (سال آبی 97-1396) کاهش 12 سانتیمتری داشت (شکل 1). روند تغییرات تراز آب در این سال مشابه دوره گذشته از سیر کاهشی برخوردار بوده اما بر میزان شدت کاهش، به ویژه در سال 98 افزوده شده است. کمترین تراز آب مشاهده‌شده در این دوره در نیمه‌دوم دی‌ماه 97 و به میزان 27.5- متر و بالاترین تراز مشاهده‌شده 26.60- متر و در نیمه‌اول تیرماه 98 می‌باشد. دامنه نوسانی تراز آب در این سال بالغ بر 24 سانتیمتر بوده است.
شکل 1- تغییرات تراز آب در طی سال‌های آبی 92 -1391 تا 98-1397
تحلیل تغییرات فصلی تراز آب در سال آبی 98-1397
تراز آب دریای خزر در تمامی فصول سال آبی 98-1397 نسبت به دوره مشابه قبل کاهش داشته است. طبق گزارشات منتشرشده گذشته، میزان کاهش تراز آب در فصل پاییز و زمستان 97 نسبت به دوره قبل، برابر 9 سانتیمتر و در بهار 98، 12 سانتیمتر بوده است (شکل 2).
شکل 2- مقایسه فصلی روند تغییرات تراز آب در سه سال اخیر
در فصل تابستان سال 98 میانگین تراز آب به 27.08- متر رسید و نسبت به فصل بهار 1 سانتیمتر افزایش و نسبت به تابستان سال 97، 18 سانتیمتر کاهش داشته است (شکل 3).
شکل 3- تغییرات تراز آب در فصل تابستان - سال‌های 89 تا 98
همانطور که در گزارش فصل بهار نیز پیش‌بینی شده بود، میزان کاهش تراز آب امسال بیش از سال گذشته بوده است. مقدار افزایش تراز آب سالانه که بطور معمول از اردیبهشت‌ماه هر سال آغاز و تا تیرماه یا اواسط مرداد‌ماه ادامه دارد، در این سال حدود 15 سانتیمتر می‌باشد در حالیکه میزان افزایش تراز آب این بازه‌زمانی در سه سال گذشته، بیش از 20 سانتیمتر بوده است. علاوه بر این روند کاهشی تراز آب نیز به دلیل کوتاه‌بودن دوره سیلابی رودخانه‌های مهم در این سال، از ماه دوم فصل تابستان آغاز گردید (شکل 4).
شکل 4- میانگین ماهانه تراز سطح آب - سال‌های 96 تا 98
روند نوسانات آب دریای خزر
تراز آب دریای خزر از زمان احداث اولین ایستگاه ترازسنجی ایران در منطقه انزلی در سال 1320 تاکنون روند و شتاب نوسانی متغیری داشته است. بطورکلی این مقطع زمانی بر اساس روند نوسانی آب، به سه دوره قابل تقسیم می‌باشد.
از سال 1320 تا 1356، خزر با سیر کاهشی تراز آب به میزان 1.4 متر و بطور متوسط 3.6 سانتیمتر در سال مواجه بوده است. در این بازه‌زمانی عوامل اقلیمی و اثر آن بر میزان ورودی رودخانهها و افزایش تبخیر و همچنین دخلوتصرفهای انسانی و مدیریت منابع آب رودخانه‌های مهم بویژه رودخانه ولگا و احداث سدهای متعدد بر روی این رودخانه موجب کاهش تراز آب خزر گشته است.
از سال 1357 تا 1374 تراز آب حدود 2.4 متر و بطور متوسط 13 سانتیمتر در سال افزایش یافت. افزایش سریع تراز آب در این دوره، موجب پیشروی آب و ایجاد خسارات سنگین به سواحل کشورهای حاشیه این دریا گردید.
از سال 1375 تاکنون تراز آب بیش از 1.3 متر کاهش یافته است و احتمال ادامه روند کاهشی تا پایان سال 1398 مورد انتظار می‌باشد (شکل 5).
شکل 5- روند تغییرات تراز آب از سال 1320 تا 1397
پیش‌بینی روند نوسانات آب دریای خزر
نوسانات تراز آب خزر، حاصل اندرکنش پیچیده اجزای مختلف بیلان آبی این دریا است که مولفه‌های اقلیمی بعنوان یکی از مهمترین عوامل تعیین‌کننده آن مطرح می‌باشد. از سویی دیگر فعالیتهای انسانی نیز به‌ویژه در دهه‌های اخیر تأثیرات زیادی در نوسانات آب داشته است. از این رو روشهای پیش‌بینی درازمدت تراز آب خزر، در شرایط طبیعی بطور مستقیم با پیش‌بینی اقلیم بخش وسیعی از منطقه اروپا، آسیا و حوضه آبریز خزر ارتباط دارد.
وضعیت بیلان آبی خزر و تراز آب، بیش از هر چیز با دو عامل اصلی تعیین‌کننده مرتبط می‌باشد: میزان ورودی آب رودخانه‌ای و تبخیر از پهنه آبی دریا. ارزیابی روند تغییرات و پیش‌بینی این عوامل، امکان بررسی و مطالعه تغییرپذیری تراز آب دریا را در شرایط طبیعی رژیم آبشناسی میسر می‌‌نماید. در این راستا بررسی روند تغییرات دما و بارش با هدف مطالعه تاثیر تغییرات اقلیمی بر شرایط آبشناسی و هواشناسی دریای‌خزر به‌ویژه در مصب رودخانه‌های ورودی به دریا طی سال‌های 2018-1976 که توسط موسسه آبشناسی و هواشناسی و پایش محیطی روسیه (Roshydromet) انجام گردید حاکی از این است دمای هوای سالانه در این منطقه بطور متوسط 0.46 درجه سانتیگراد در هر دهه، افزایش یافته است. این افزایش همچنین در میانگین دمای فصلی به‌ویژه در فصل تابستان به میزان 0.57 درجه سانتیگراد در هر دهه، مشاهده شده است. افزایش درجه حرارت هوا عمدتاً در شمال‌غربی منطقه خزر در تابستان و در قسمت شرقی خزر در فصل بهار رخ داده است. این روند با افزایش دمای آب در ایستگاه‌های دریایی روسیه به میزان 1.5-1 درجه سانتیگراد طی 27 سال اخیر همراه بوده‌است.
از سویی دیگر افزایش بارندگی سالانه در مناطق شمالی و غربی خزر به میزان 10-3 درصد در هر دهه گزارش شده و این افزایش به استثنای فصل تابستان که با کاهش 8 درصدی در هر دهه مواجه بوده، رخ داده است. البته از اوایل سال ۲۰۰۰، میانگین بارش منطقه خزر بطور کلی در تابستان و پاییز روند کاهشی و در زمستان و بهار روند افزایشی داشته است.
بر اساس نتایج این مطالعات میزان کاهش تراز آب در سال ۲۰۱۹ نسبت به سال قبل حدود ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر برآورد شده و ادامه این روند نیز تا اوایل سال 2020 پیش‌بینی شده است.
در تهیه این گزارش از آمار ایستگاه‌های ترازسنجی سازمان بنادر و دریانوردی و شرکت‌های آب‌منطقه‌ای مازندران و گلستان نیز استفاده گردیده است و در همین فراز از همکاری این ارگان‌ها تشکر و قدردانی بعمل می‌آید.
ایمیل:
Caspian_sea@wri.ac.ir
وب‌سایت:
www.wri.ac.ir/csnrc
کانال سروش:
@csnrc_ir
نظرات