يادداشت دكتر ايرج حشمتي به مناسبت روز جهاني تالاب ها؛ تالاب بين‌المللي گاوخوني و اثر پروانه‌اي
به گزارش «پارما» از ايسنا اصفهان اين خبر كه بر اساس بررسي‌هاي انجام‌شده در 10 ماه گذشته، شهر اصفهان مقام اول آلودگي هوا را به خود اختصاص داده است، نه‌تنها براي مردم اين كهن شهر زيبا هشداردهنده است؛ بلكه براي همه مردم ايران خبر ناگواري است.
شهري كه آبادي، رونق، زيبايي و تاريخ و تمدن آن؛ چنان ممتاز است كه از آن به‌عنوان «نصف جهان» نام مي‌بردند، به‌واسطه دهه‌ها مديريت غير كارشناسي و بي‌توجهي به توسعه پايدار در پاييز و زمستان امسال، تن به تعطيلي‌هاي مكرر و از سر اجبار داد تا هوايش قابل‌تنفس باشد.
در ميان دلايل مختلفي كه براي اين شرايط عنوان مي‌شود يكي هم شرايط تالاب بين‌المللي گاوخوني است كه در اين اقليم نقش يك ريه اضافي را بازي مي‌كرد، اما وقتي حقابه آن از طريق زاينده‌رود تأمين نشد كارايي آن‌هم به اختلال افتاد.
مسائل و مشكلات محيط‌زيست جزيره‌اي نيستند و راه‌حل جزيره‌اي هم ندارند. در تئوري «اثر پروانه‌اي» كه چند دهه است در دنيا مورد توجه قرارگرفته شده مي‌گويند: «بال زدن پروانه‌اي در برزيل مي‌تواند باعث ايجاد تندباد در تگزاس شود». اين موضوع در اصفهان هم رخ داد و بايد گفت اختلال در روند جاري شدن زاينده‌رود و حقابه گاوخوني، گردوغبار، آلودگي هوا و ... روي‌هم، به‌شدت اثر مي‌گذارند و زيست انساني را به مخاطره مي‌اندازند، اما به خاطر اينكه تالاب‌ها عموماً از محل زيست شهرونداني كه به رسانه دسترسي دارند دور هستند كمتر مورد توجه قرار مي‌گيرند و جز جوامع محلي هم‌جوار آن‌ها كمتر كسي به اهميت و حساسيت آن‌ها در اكوسيستم آگاه است.
گاوخوني در حفظ تنوع زيستي منطقه به‌ويژه حيات پرندگان مهاجر، تعديل آب‌وهواي منطقه، مراقبت از گونه ماهي منحصربه‌فرد گورخري اصفهان و ... يك نقش غيرقابل‌چشم‌پوشي دارد و از اين ظرفيت برخوردار است تا ضمن جذب گردشگر، ايجاد تمدن زيستگاهي، مهار كانون‌هاي گردوغبار، جلوگيري از فعال شدن تپه‌هاي ماسه‌اي تهديدكننده زمين‌هاي كشاورزي و ... بازهم از اصفهان مراقبت كند، ولي كاهش آبدهي حوضه زاينده‌رود به دليل برداشت‌هاي مكرر و عدم اجراي قانون حفاظت، احيا و مديريت تالاب‌ها توسط وزارت نيرو، ناباوري بسياري از صاحبان صنايع و مسئولان به اهميت و كاركرد اين تالاب و بارگذاري بيش‌ازحد تحمل در حوضه زاينده‌رود باعث شده در معرض خشكي، تنش و فشار قرار بگيرد.
تلاش‌هاي اداره كل حفاظت محيط‌زيست استان اصفهان با تشكيل ستاد احياي تالاب بين‌المللي گاوخوني موجب جلب مشاركت جوامع محلي در پايش و حفاظت از رودخانه و رساندن آب به تالاب، تدوين و تصويب برنامه مديريت زيست بومي تالاب، احداث پاسگاه سر محيط‌باني، لايروبي و آزادسازي مسير رودخانه و ... شده كه گرچه اميدبخش است و تا امروز موجب ادامه حيات اين گنجينه تنوع زيستي شده، ولي كافي نيست.
بايد عزمي منطقه‌اي، ملي و حتي بين‌المللي براي مراقب و احياي تالاب گاوخوني صورت گيرد؛ پيش از آنكه با افسوس از اين زيست‌بوم ياد كنيم و انگشت حسرت به دندان بگزيم كه در زمان مناسب مي‌شد آن را نجات داد، اما به خاطر بي‌توجهي، عدم اشراف محيط زيستي و گرايش برنامه ريزان به توسعه كوتاه‌مدت و مخرب به حال خود رهايش كرديم.
يادداشت از: ايرج حشمتي، مديركل حفاظت محيط‌زيست استان اصفهان
لینک اصل خبر در سایت اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان
نظرات