ساختمان پژوهشکده‌ی هنر و متروی تهران
«
مارکوف» روسی در سال ۱۳۱۰ با تلفیقی از سبک معماری روسی و تزیینات ایرانی، بنایی را در ۲۷۰۰ مترمربع مساحت در چهارراه سپه، تقاطع خیابان ولی‌عصر (عج) و امام خمینی (ره) کنونی ساخت و مدتی بعد، پروفسور عدل ـ پدر جراحی مدرن ایران ـ در آن ساکن شد؛ اما اکنون با اجرایی شدن عملیات ساخت تونل مترو در نزدیکی آن، این اثر تاریخی تهدید می‌شود.
به گزارش بنانیوز (BanaNews.ir) حدود یک‌سال پیش، آغاز عملیات اجرایی ساخت تونل مترو درست در کنار این ساختمان تاریخی، کارمندان پژوهشکده‌ی هنر وابسته به فرهنگستان هنر را که در این ساختمان کار می‌کردند، متعجب کرد، چون هیچ ابلاغ قبلی برای اجرای این پروژه به پژوهشکده داده نشده بود.
مسؤول روابط عمومی پژوهشکده‌ی هنر با اشاره به آغاز عملیات حفر تونل در کنار ساختمان پژوهشکده‌ی هنر از شهریورماه سال گذشته، به خبرنگار ایسنا گفت: از حدود چهارماه پیش، سازه‌هایی آهنی و مرتفع به‌شکل مماس و موازی با نمای خارجی ساختمان زده شدند و پس از مدتی، با افزایش آلودگی صوتی و هوا، برنامه‌ها و نشست‌های تخصصی که در این مکان برگزار می‌شد، کنسل شد، چون پژوهشکده به‌عنوان یک نهاد علمی و تحقیقاتی نیازمند محیطی آرام و ایمن است و عملیات حفاری مترو، نزدیک یک سال است که آرامش را از کارمندان پژوهشکده گرفته است.
پازوکی بیان کرد: از همان زمان، مکاتبه‌ها و پیگیری‌های زیادی با مسؤولان مربوط در این زمینه انجام شد، ولی در نهایت، هیچ پاسخی از این مکاتبه‌ها نگرفتیم، به‌طوری که پس از گذشت ۱۱ماه از آغاز این عملیات، تأثیرات ناشی از استفاده از دستگاه‌های حفاری زمین در کنار ساختمان پژوهشکده در همه جای ساختمان از جمله دیوارها، کاملا محسوس و مشخص است.
او ادامه داد: حتا به فرض این‌که به ساختمان پژوهشکده‌ی هنر با وجود اثرهایی که نشانه‌های آن را می‌بینیم، آسیبی وارد نشود، ولی این قضیه، فعالیت‌های پژوهشکده را با مشکل مواجه کرده و نگرانی‌ها و استرس‌هایی را در زمینه‌ی ایمنی و استحکام ساختمان در میان همکاران ایجاد کرده است، به‌گونه‌ای که چندبار اعضای هیأت علمی و دیگر پرسنل پژوهشکده‌ی هنر به‌دلیل ایجاد شدن شرایط نامطلوب ناشی از این اقدامات، درخواست انتقال از این ساختمان را مطرح کرده‌اند.
وی با اشاره به نوسان بالابرهایی که خاک را از تونل مترو استخراج می‌کنند، اظهار کرد: این بالابرها درست در کنار دیوارها و پنجره‌های پژوهشکده، بالا و پایین می‌روند، با نوسان آن‌ها هر لحظه امکان برخوردشان با نمای خارجی پژوهشکده و آسیب رسیدن به ساختمان و همکاران وجود دارد.
او همچنین گفت: ما منکر این قضیه نیستیم که مترو، تهران را از بن‌بست و معضل رفت‌وآمد شهری که مدت‌ها دچار آن بودیم، نجات داده است و حتا به‌عنوان یک شهروند، از این اقدامات سازنده سپاسگزار هستیم، ولی باید به این نکته توجه کرد که شهرداری‌ها در دیگر کلان‌شهرهای دنیا، پروژه‌های عمرانی خود را به‌گونه‌ای طراحی و عملیاتی می‌کنند که مزاحمت و آسیبی به فعالیت‌های روزمره‌ی شهروندان وارد نشود. این در حالی است که اکنون آسیب مشخص و محسوسی به یکی از مهم‌ترین مؤسسه‌های فرهنگی و پژوهشی کشور وارد شده است.
وی بیان کرد: انتظار داریم، همان‌طور که شهرداری مصمم است، پروژه‌های عمرانی خود را هرچه سریع‌تر عملیاتی کند و به بهره‌برداری برساند، به‌نوعی به فکر حفظ و ایمنی بنای تاریخی پژوهشکده‌ی هنر نیز باشد، چون ساختمان‌هایی از این دست به شهر هویت و معنا می‌بخشند و قلب تپنده‌ی هر شهر محسوب می‌شوند. هویت تاریخی یک شهر را نمی‌توان نادیده گرفت. بناهای قدیمی نشانه‌های هویت و تاریخ شهر تهران هستند و نباید حفظ آن‌ها به‌بهانه‌ی زیباسازی و افزایش خدمات و امکانات شهری مورد غفلت واقع شود. در حالی که متأسفانه گاهی می‌بینیم یا می‌شنویم که نمونه‌هایی از این بناها و آثار ارزشمند فرهنگی به دلایل متعدد، آسیب جدی می‌بینند یا ویران می‌شوند.
مسؤول روابط عمومی پژوهشکده‌ی هنر در توضیح مکاتبه‌های اداری انجام‌شده با سازمان‌های مختلف در این زمینه، توضیح داد: در ۲۳ شهریورماه ۱۳۸۹، نامه‌ای از سوی رییس فرهنگستان هنر به شهردار تهران با موضوع آسیب به این بنا فرستاده شد. در همان ماه نیز نامه‌ای در این زمینه به مدیرعامل وقت مترو فرستاده شد، در همان روز، رییس شورای شهر تهران نیز نامه‌ای را با این مضمون دریافت کرد. همچنین شهردار منطقه‌ی ۱۱ و مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگردی استان تهران در همان روز این نامه را دریافت کردند. ۱۱ مهرماه سال گذشته نیز نامه‌ای به سرپرست دفتر حقوقی میراث فرهنگی استان تهران با این موضوع که عملیات ساخت مترو در کنار خانه‌ی «پروفسور عدل» به این بنا آسیب وارد می‌کند، فرستاده شد.
او اضافه کرد: ۲۴ مهرماه در پیگیری نامه‌هایی که از سوی رییس فرهنگستان هنر به سازمان‌های مربوط فرستاده شد، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگردی استان تهران، نامه‌ای را به مدیرعامل وقت مترو با این مضمون نوشت که در صورت امکان، مکان سازه‌ی مترو تغییر کند یا اقدامات استحفاظی انجام و در صورت بروز مشکل برای این بنای تاریخی، مترو متعهد به پرداخت خسارت شود. چهارم آبان‌ماه نیز مدیرعامل وقت مترو در نامه‌ای به معاونت امور نظارت و شورای شهر تهران، جوابیه‌ای را با این محور که ایستگاه G3 به‌دلیل تقاطع با خط ۲ مترو، امکان انتقال ندارد و تا کنون زمینی که بتوان پروژه را در آن انجام داد، پیدا نکرده‌ایم، فرستاد و در آن نوشت، تنها راه برای برطرف کردن این قضیه، حذف ایستگاه مترو و تغییر مسیر پروژه است، اما زمینه‌های حفظ ساختمان و موارد استحفاظی به پیمانکار ابلاغ شده است.
به گزارش ایسنا، یکی از اعضای هیأت علمی پژوهشکده‌ی هنر و متخصص در حوزه‌ی معماری نیز در این‌باره به خبرنگار ایسنا توضیح داد: با وجود پنجره‌های دو جداره‌ای که پس از آغاز عملیات اجرایی مترو در کنار این ساختمان، کار گذاشته شده، آلودگی هوا در ساختمان بسیار زیاد است. همچنین با توجه به عمر ساختمان که به سال ۱۳۱۰ متعلق است، این بنا از نظر ایستایی استحکام کامل را ندارد و فونداسیون آن قابل اتکا نیست و به‌خاطر استفاده از مته‌ها و دیگر دستگاه‌های حفاری، با ارتعاش زیادی روبه‌رو می‌شود.
دکتر نیر طهوری ادامه داد: مشخص است که هر لحظه، خطر ریزش ساختمان مانند مکان‌های دیگری که به‌واسطه‌ی فعالیت کارهای مترو ریزش کرده‌اند، وجود دارد.
او با تأکید بر آسیب‌هایی که به این بنا به‌لحاظ بحث میراث فرهنگی وارد می‌شود، گفت: به‌جز این بحث، امکان ریزش ساختمان و خطرهای ناشی از آن، جان کارمندان پژوهشکده را تهدید می‌کند، زمانی که زنده نباشیم، هویت دیگر معنا ندارد. متأسفانه هر لحظه خطر ریزش ساختمان و دفن شدن ضلع جنوبی ساختمان احساس می‌شود.
وی با اشاره به فعالیت حدود ۱۶ نفر از کارمندان در این پژوهشکده، بیان کرد: آلودگی و ارتعاش، سیستم عصبی افراد را در این مکان تحت تأثیر خود قرار داده است. اینجا به‌عنوان یک ساختمان باارزش که می‌توانست در هر جای دنیا مورد حفاظت در سطح ملی و بین‌المللی قرار گیرد و از هر تعرضی نسبت به آن جلوگیری شود، اکنون در معرض خطر است.
براساس این گزارش، ساختمان پژوهشکده‌ی هنر در سال ۱۳۷۴ توسط دولت خریده و مرمت شد تا ضمن احیای ساختار قدیمی، در کاربری جدید اداری مورد استفاده قرار گیرد. این ساختمان در سال ۱۳۷۷ در فهرست آثار ملی ثبت شد و به‌عنوان دبیرخانه‌ی شورای تشخیص مصلحت نظام مورد استفاده قرار گرفت تا این‌که از سال ۱۳۷۸ به فرهنگستان هنر واگذار شد. از ۱۲ شهریور ۱۳۸۹ نیز عملیات اجرایی حفر تونل در کنار آن آغاز شده و یک سال است، با اجرایی شدن عملیات تونل مترو در کنار آن، این اثر تاریخی و فرهنگی تهدید می‌شود.
نظرات