احیای دریاچه ارومیه ضامن بقای تنوع زیستی ناحیه اکولوژیک آن
محمدمسعود تجریشی مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه:دریاچه ارومیه، بزرگ‌ترین دریاچه داخلی کشور و یکی از پهناورترین دریاچه‌های شور جهان است که به‌دلیل دارا بودن ویژگی‌های طبیعی و اکولوژیکی و حفظ گونه‌های شاخص و در خطر انقراض، از سال ۱۳۵۴ شمسی به‌عنوان «پارک ملی» ثبت شد. جزایر کبودان و قویون‌داغی آن نیز جزو مناطق حفاظت شده اعلام شد.
این دریاچه و تعدادی از تالاب‌های اطراف آن شامل تالاب‌های شورگل، درگه‌سنگی و قوپی باباعلی در حاشیه جنوبی دریاچه و تالاب قوری گل در حاشیه شرقی دریاچه، از سال ۱۳۵۴ شمسی به‌دلیل دارا بودن تعدادی از معیارهای کنوانسیون رامسر به‌عنوان «تالاب با اهمیت جهانی» در فهرست این کنوانسیون به ثبت رسید. البته در سال ۱۳۸۰ شمسی، تالاب کانی برازان در جنوب دریاچه نیز به این فهرست اضافه شده است. دریاچه ارومیه در سال ۱۳۵۶ شمسی به‌عنوان یکی از «مناطق دارای ارزش ذخیره‌گاهی» و «نمونه بارز تعامل طبیعت و جوامع محلی» تحت برنامه جهانی انسان و کره مسکون به سازمان یونسکو معرفی شد.
علاوه بر اینها، این دریاچه و تالاب‌های حاشیه‌ای آن به‌عنوان «مناطق با اهمیت جهانی برای پرندگان مهاجر»، توسط سازمان جهانی تالاب‌ها معرفی شده است. دریاچه ارومیه، ۱۰۲ جزیره بزرگ و کوچک دارد که بیشتر آنها به‌صورت صخره‌هایی سنگی هستند.
چهار جزیره بزرگ کبودان، اشک، آرزو و اسپیر، حدود ۹۰ درصد از مساحت کل جزایر را پوشش می‌دهند. این جزایر نه تنها امن‌ترین زیستگاه برای تخم‌گذاری و جوجه‌آوری پرندگان مهاجر بویژه پلیکان سفید و فلامینگو است، بلکه یکی از زیستگاه‌های ایده‌آل برای حفظ و بقای گونه در معرض خطر گوزن زرد ایرانی و قوچ و میش ارمنی به شمار می‌روند. در ناحیه اکولوژیک دریاچه ارومیه، ۵۵۰ گونه گیاهی یک‌ساله و چندساله (اعم از شورپسند، خشکی‌دوست و آبزی)، ۲۱۲ گونه پرنده، ۳۳ گونه خزنده، ۲۷ گونه پستاندار، ۲۶ گونه ماهی و ۷ گونه دوزیست شناسایی شده‌اند.
در بخش آب شور نیز ۸ گونه جلبک و یک گونه سخت‌پوست بومی با نام «آرتمیا ارومیانا» وجود دارد. این مجموعه گسترده از گونه‌های گیاهی و جانوری، تنوع زیستی کم‌نظیری را به وجود آورده و اهمیتی ویژه به دریاچه و ناحیه اکولوژیک آن بخشیده است. در مجموع، حوزه اکولوژیکی دریاچه ارومیه را باید مثلثی طلایی از سه ویژگی منحصر به فرد دانست که آن را در سطح جهانی، شاخص و ارزشمند نموده است:
پهنه آب شور دریاچه ارومیه و آرتمیای موجود در آن
تالاب‌های آب شیرین حاشیه جنوبی دریاچه و گونه‌های گیاهی و جانوری موجود در آنها
جزایر دریاچه ارومیه و گونه‌های گیاهی و جانوری موجود در آنها
دوستداران دریاچه ارومیه به یاد دارند در سال‌های پایانی دهه ۸۰ و سال‌های ابتدایی دهه ۹۰ شمسی، به‌دلیل توسعه نامتوازن و ناپایدار در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و برداشت بی‌رویه از منابع آب تجدیدپذیر حوضه، بحران خشکی به‌طور جدی دریاچه را تهدید می‌کرد، پیکره آبی دریاچه و تالاب‌های اقماری آن و در نتیجه همه پتانسیل‌های استثنایی تنوع زیستی پیرامون آنها در معرض خطر نابودی قرار داشتند. اینک پس از ۷ سال همدلی، مشارکت و تلاش مردم شریف حوضه، دانشگاهیان، نخبگان ملی و منطقه‌ای و دستگاه‌های اجرایی در قالب میثاقی ملی به‌نام «طرح ملی نجات دریاچه ارومیه»، سایه شوم نابودی از سر دریاچه ارومیه و پتانسیل‌های اکولوژیکی آن رخت بربسته و دریاچه ارومیه در مسیر دستیابی به احیای پایدار قرار گرفته است.
به مناسبت سالروز اجرایی شدن کنوانسیون تنوع زیستی که به‌موجب قانون الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به این کنوانسیون (مصوب ۱۳۷۵/۰۳/۰۶ مجلس شورای اسلامی) در کشور ما نیز اجرایی شده، به یاد داشته باشیم که بقای این ویژگی‌های منحصر به‌فرد و حفظ این پتانسیل‌های طبیعی برای بهره‌برداری نسل‌های آتی این مرز و بوم، در گرو همت همگانی برای تحقق کامل هدف احیای دریاچه ارومیه است. ان‌شاءالله بزودی به برکت همدلی ملی شکل گرفته، نگین فیروزه‌ای ایران را پویا و درخشنده خواهیم دید. لینک اصل خبر در سایت سازمان حفاظت محیط زیست
نظرات