مخالفان و منتقدان طرح ویژه حریم رضوی از دغدغه‌های ...

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی شورای اسلامی شهر مشهد، یازدهمین نشست گفتمان توسعه شهری با حضور اعضای شورای شهر مشهد، نمایندگان شهرداری، گروه مشاوران طرح، مجموعه ذینفعان و مشارکت کنندگان در حوزه عمران و شهرسازی منطقه ثامن به بررسی طرح ویژه پیشنهادی دانشگاه تهران برای بافت پیرامون حرم امام رضا(ع) اختصاص یافت.

حقوق قانونی مردم، اصل مغفول مانده در تضارت نظرات

محمدحسین روشنک، مسئول کانون کارآفرینان استان خراسان رضوی در سخنان خود با تاکید بر اهمیت حقوق مکتسبه در بافت رضوی گفت: ما به بیست سال خرابکاری وزارت راه و شهرسازی و شهرداری اعتراض داریم. در این دوره ظلم بسیاری به ذینفعان و مالکان و سرمایه گذاران تحمیل شده که نباید از اصل توجه خارج شود. البته به جای حقوق مکتسبه باید بگوییم حقوق شرعی و قانونی مردم و سرمایه گذران. گذشته از آنکه فضای کسب و کار خراسان تاچه حد سرمایه گذران فراری می دهد باید پرسید خسارات های تاخیر چندساله در طرح را چه کسی جبران می کند؟

وی با یادآوری اینکه در سال 74 و در موقع اجرای زیرگذرها و پارکینگ‌های حرم مطهر قرار بود این دوبخش تنها 15 سال در کاربرد ترافیکی باشد و پس از آن تبدیل به صحن و رواق شود موضوعاتی را در خصوص منطقه ثامن مورد توجه قرار داد و گفت: تزار صفر ابلاغی از سوی دولت آنگونه تعریف شد که قرار بود دولت 20 میلیارد تومان بودجه بیاورد اما یک ریال نیاورد و شهرداری هم هیچ بودجه‌ای تامین نکرد. اینگونه تمام بودجه اجرای طرح از مالکین و سرمایه گذار تامین شده و در واقع بافت ثامن متعلق به این افراد است.

روشنک تاکید کرد: مجموعه اجرایی دولت و شهرداری ثامن باید مواخذه شوند چراکه طرحی که قرار بود 10 ساله اجرا شود پس از 25 سال به 50 درصد پیشرفت رسیده. باید شرایط فعلی و سیاست کلان طرح به حکمیت گذاشته شده و باحضور تولیت آستان قدس، امام جمعه، دادگستری، استانداری، مدیریت شهری و مجمع نمایندگان مبناهای اصلی طرح تعیین شده و طرح جدید با این مبنا طراحی شود.

موضع دولت؛ اجرای سریع و اقتصادی طرح

مدیرعامل شرکت عمران و مسکن سازان ثامن با اشاره به موضع نماینده دولت با تاکید براینکه مساله تحقق پذیری و اجرایی شدن طرح است، گفت: ما هیچ انتقادی به طرح گذشته یا طرح پیشنهادی نداریم و از نظر ما باید پروژه در کوتاه ترین و اقتصادی ترین حالت ممکن به نتیجه برسد.

سعید شعرباف گفت: ما 3000 تملک پلاک داریم که 5000 میلیارد تومان به نرخ روز ارزش دارد اما با این روند تملک پلاک و با سرعت کار کارگذار حداقل ده سال دیگه باید منتظر تملک بمانیم. در حالی که در شرایط فعلی هر یک تملک می تواند یک بحران شبیه آلونک بندرعباس درپی داشته باشد. لذا مهم ترین موضوع تحقق پذیری طرح است.

وی ادامه داد: ایجاد این فضای گفتگو در خصوص طرح در 25 سال گذشته بی سابقه بوده و هیچ‌گاه مدیران طرح و سازمان‌های مجری بنای گفتگو با مردم و مدیران بالادست را نداشته و همیشه در طرح ثامن منطق دیکتاتورمابانه حاکم بوده است.

وی با درخواست از شهرداری مبنی براینکه بخشی از غیرتی که نسبت به تک پلاک های ثامن دارد در مواردی مانند حوزه میانه غربی لحاظ کند، افزود: در مورد خیابان امیرالمومنین به عنوان میراث انقلاب اسلامی باید بررسی شود که پروژه ها برچه مبنایی تعریف شده که امروز هیچ ایرانی در واحدهای آن امکان اقامت ندارد، پلاک ها به زور تملک می شود و پروژه های تجاری خالی از کسبه ساخته شده و تراز کل پروژه منفی است.

طرحی فاقد بهره از تجربه سرمایه گذاران و انبوه سازان

رئیس انجمن انبوه سازان خراسان رضوی نیز در این جلسه با طرح این سوال که چرا نسبت به سرمایه گذار نگاه منفی وجود دارد؟، گفت: اکثر سرمایه گذاران بافت ثامن سرمایه گذاران خرد از جمله صندوق های کوچک بازنشستگی بوده اند.

پژوم با یادآوری اینکه در اتفاق دهه های گذشته بسیاری از سرمایه گذاران از مشهد رفتند، افزود: درپی اتفاقات سال گذشته نیز موج دوم سرمایه گذاران به سمت کیش در حال کوچ هستند.

وی ادامه داد: در مشهد تشکل های قوی مانند انبوه سازان و سرمایه گذاران وجود دارد که تجربیات عینی در طرح داشتند و می توانستند به عنوان مشاوره و انتقال تجربه به مشاور کمک کنند اما مشاور سراغ آنها نرفته است. متاسفانه توجه به بخش خصوصی در کشور ما کمرنگ است و جایگاه و نقش آنها در توسعه نادیده گرفته می شود.

انتقادهایی به دور از نگاه تخصصی

نماینده یک انجمن تخصصی مردم نهاد چهارطبقه به انتقاد از انتقادهای مطرح شده خطاب به طرح ویژه پیشنهادی پرداخت و گفت: از بحث های اصلی در هر طرح احترام به حقوق مالکانه مجاوران و ساکنان طرح است. در طرح جدید این احترام بیشتر بوده و نفع عمومی برای پروژه های انتفاعی معنا ندارد. از سوی دیگر ورشکستی طرح فعلی در جذابیت و جذب مشتری مشخص است و طرح ادعا دارد با هزینه کمتری پروژه را به پایان می رساند.

باغبان ادامه داد: جای خالی مردم در این فضای گفتگو حس می شود و باید به مردم برای صحبت وقت بدهیم. شهرداری ادعا کرده با 70 درصد مردم صحبت کردند اما مالکان و ساکنان از بافت بیرون رانده شده اند. موضوع دیگری که باید به آن اشاره کرد ادعای تخریب خلاق و به روز شدن بافت است. این مقوله هنگامی است که سبب نوآوری اقتصادی و پویایی چرخه اقتصاد شود اما این مهم در طرح در حال اجرا دیده نمی شود. به‌هرحال باید در مورد طرح بارعایت مصداق ها و مبناها گفتگو شود. آنچه مسلم است بحث امروز در مورد کیفیت های شهرسازی نبود و باید گفتمان ادامه یابد.

رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی شهر مشهد هم در پاسخ به این انتقاد گفت: باید مشخص کنیم منظور از مردم چیست؟ همه می دانیم شورای اجتماعی محلات و دفاتر تسهیلگری در شهر فعالند و شورا نمایندگی مردم را برعهده دارد. هیچ کس نمی تواند ادعا کند نماینده تمام مردم است اما سازوکار در نظر گرفته شده برآورد نظر مردم، برگزاری انتخابات و برگزیدن نماینده برای مردم و همچنین تعیین تشکل های مردمی و مشارکت ایشان در مباحث فنی بوده است.

محمدهادی مهدی نیا خاطرنشان کرد: دفاتر تسهیلگری در 6 ماه گذشته ارتباط بسیار خوبی بامردم برقرار کرده و نظر مردم را شنیده اند.

چرا بین بعد زیارت و سکونت فاصله گذاری می‌کنید؟

معاون مرکز پژوهش های شورای شهر مشهد، دیگر کارشناس حاضر در این جلسه بود که از منظر شهرسازی با یادآوری اینکه 5 سال است تلاش داریم مفاهیم طراحی شهری را به گوش مردم برسانیم و از این طریق برای طراحی مناسب به نظرات جامع برسیم گفت: اگر کم کاری نمی کردیم امروز به دوگانه نامانوس و نادرست امر قدسی زیارت و سکونت نمی رسیدیم.

شریفی ادامه داد: درباره این دوگانه بحث های بسیاری شده و کارشناسان گفته اند بین زیارت و سکونت همخوانی وجود دارد و مجبور نیستیم از بین این دو مفهوم یکی را برگزینیم. نباید مشاور را مجبور کنیم به انتخاب یک از این موارد.

وی در انتقاد به مفاهیم مطرح شده از سوی معاون شهرسازی شهرداری ثامن و مدیرکل امور شهرسازی شهرداری مشهد گفت: نمی توان محور امیرالمونین را بروز طراحی شهری انقلاب اسلامی دانست. تقارن و تعادل جزو اصول گفتمان طراحی شهری انقلاب اسلامی نیست. باید به آموزه های دانشگاهی نظر کنیم و ایرادی در بیان نظرات متفاوت نیست اما نباید این نگاه ها از جانب مدیریت شهری مطرح شود. مراقب باشیم نظرات شخصی تبدیل به موضع شهرداری و شورا نشود

وارونگی، اساسی ترین ویژگی طرح ویژه پیشنهادی

یک کارشناس حوزه شهرسازی در این جلسه با بیان اینکه وارد شدن کارشناسی به طرح دو تله دارد، گفت: اول آنکه موضوع منتشر شده تنها خلاصه گزارش است و وجوه کامل آن مشخص نیست. دوم آنکه هرگونه نقد به طرح پیشنهادی در دوگانگی واکنشی ممکن است حمایت از طرح مهرازان تلقی شود.

محمدباقر طباطبایی محتوای کلی طرح را می توان با عنوان طرح وارونه نامگذاری کرد، گفت: در وجوه مختلف می توان وارونگی های ساختاری و معنایی در آن دید. وی در ادامه به توضیح این وارونگی ها پرداخت:

وارونگی رویه ای! ایراد اساسی آن است که پس از تثبیت پیشنهادهای طرح و درشرایطی که امکان تغییر در کلیات اجرایی و اساسی آن وجود ندارد، مشاور وارد فضای گفتگو شده است. ضمن اینکه اساسا این طرح در واکنش نسبت به طرح قبلی است.

وارونگی روش شناختی! مفهوم ژنوم بدون گذر از مراحل تحلیل فلسفی در موضوعات مختلف به مبنای طرح تبدیل شده است. جالب آنکه طرح به تفکیک به مسائل در 15 مورد به طور جداگانه پرداخته اما آثار آنها در کنار هم تحلیل نشده است.

وارونگی محتوایی! تفکیک غیر ضوروری امر زیارت از بستر وقوع آن. چرا بر این اصرار داریم که مقوم و محرک شهری امر زیارت است نه بستر بروز آن؟ نادیده گرفتن تمام مسائل مربوط به پویایی شهر مشکل دیگری است و 15 مورد اشاره شده مربوط به مسائل ایستایی است مواردی از جمله مدیریت بحران در طرح دیده نشده است.

وارونگی نقدپذیری! در خلاصه طرح اشاره شده سند چشم انداز و سناریوهای تحقق دیده نمی شود و آرمان ها به طور بهم ریخته بیان شده است. نقشه و برنامه اجرایی، برنامه زمانبندی و سازمان تحقق مطرح نشده و امکان نقد وجود ندارد.

وارونگی اصول فلسفی! در طرح پیشنهادی مبنای واحدی برای پرداختن به ژنوم و حرم شهر وجود ندارد. آشفتگی نظری شدیدی در طرح دیده می شود و در هر بخش یک مبنای نظری دیده می شود و خلاصه گزارش درواقع از کنارهم گذاشتن اجزای نظری به دست آمده و تنها یک کلاژ نظری است.

وارونگی شناختی! در این طرح ادعا شده با همه مردم و تک تک پلاک ها صحبت شده اما در زمان غیبت زائران. دقت کنیم وقتی مسائل به درستی دیده می شود که شهر زیر بار باشد اما در دوره کرونا مسائل شهری خود را پنهان می کنند لذا بهتر بود از اسناد طرح قبلی و یا تجربه کارشناسان شهرداران استفاده شود.
نکته مهم تر آنکه در تهیه طرح فقط با حاضران صحبت شده، آیا سایر شهروندان و زائران حقی نسبت به بافت ندارند؟

وارونگی سازمانی! از نظر سلسله مراتب سازمانی نیز ایراداتی به چشم می خورد. توضیح اینکه چه اتفاقاتی افتاد و بر اثر چه قواعدی این طرح آغاز شده برعهده مشاور نیست. ولی ابهام آنجاست که ردپایی از دانشگاه تهران با همان ساختار سازمانی اشاره شده در قرارداد در مطالعات دیده نمی شود.

مردم همچنان دیده نمی شوند!

نماینده یک تشکل مردمی در محله نوغان در این جلسه گفت: متاسفانه همچنان حضور مردم در این جلسه هم نادیده گرفته شده و در تمام گفتمان ها، سه گانه «مشاور و وزارت»، «مجری و شهرداری» و «سرمایه گذار» مطرح بوده و مردم جایگاهی نداشتند. سوال ما آن است که اصلاحات نوسازی انجام شده که منجر به تخریب بخش اعظمی از بافت شده چقدر در کاهش بزهکاری ها مفید بوده است؟ چرا از مردم نظرسنجی نمی شود؟ آیا فرض بر آن بوده که همه مردم دزد و معتاد و... بوده اند؟

از ادعای معجزه گری دوری کنیم!

نماینده دفتر تسهیلگری تپل محله هم در این نشست مطالب کوتاهی را مطرح کرد و گفت: همیشه تعارض بسیاری بین دخالت های مستقیم و غیرمستقیم وجود دارد. مشاور هم در طرح خود ناخودآگاه به سمت معجزه کردن میل می کند و به تغییر کلیات نظر دارد. درحالیکه باید روی زمین، بین مردم و با نقشه جزئیات برای شهر فکر کنیم.

رمضان نژاد بر محله محوری و تاثیرات بومیان محلات تاکید کرد و گفت: زحمت بسیاری در دفاتر تسهیلگری کشیده شده که می تواند برای طراحی مفید باشد. در تپل محله 500 پرسشنامه پر شد و معلوم شد 63 درصد ساکنان محله زیر 15 سال و 70 درصد مستاجرند. با این شرایط چطور می توان حس تعلق را بازآفرینی کرده و حس زندگی رابه محله بازگردانیم.
متاسفانه بازگشت به هویت هایی که ریشه دارند و توجه به اقتصاد بومی که مردم را دلبسته می کرد در طرح ها دیده نمی شود درحالیکه مطالعات باید در مواجهه مستقیم با مردم باشد و به تقویت ریشه های مردمی اهتمام کنیم.

ملزومات پذیرایی از 40 میلیون زائر را داریم؟

قائم مقام اسبق آستان قدس رضوی با بیان این سوال کلیدی گفت: اطراف حرم پیش از انقلاب با هدف جداسازی فضای قدسی از اقامت تخریب شد و زندگی بر مردم تنگ شده کرد. سوال های اساسی در پیش روست؛ اطراف حرم زائر محور است یا تاریخ محور؟ آیا برای پذیرش 40 میلیون زائر در افق 1420 مشهد برنامه داریم؟ اگر بپذیریم عمده اقتصاد مشهد از زائر تامین می شود چه زیرساختهایی برای آن لازم است؟

کریمی قدوسی با یادآوری اینکه مکه و مدینه باهدف خدمات به زائران دو مرتبه دستخوش تغییرات معماری شدند، افزود: اگر زائر در مجموعه شهر توزیع شود مدیریت امنیت و اقتصاد و... چگونه انجام می‌شود؟ خطاب به مشاور می گویم تاریخ را کامل مطالعه کنند و از سوابق آگاه باشند. خطوط روی نقشه به مشهد به عنوان مرکز ایران اسلامی هویت می دهد پس تقاضا دارم مشاروان با بررسی تاریخ از پیش کسوتان نظرخواهی کنند تا از اعوجاج مجدد در شرایط و معماری در آینده پیشگیری کنیم.

به‌جای آسیب شناسی مرثیه سرایی کردیم!

یک استاد پیشکسوت شهرسازی در سخنان کوتاهی با بیان اینکه درخصوص طرح های گذشته بافت ثامن تاکنون به جای نقد و بررسی بی طرفانه تنها مرثیه سرایی شده و از واقعیت ها غفلت کرده ایم، گفت: ماموریت اصلی مشاور، آسیب شناسی طرح های گذشته و درک مسائل و مشکلات و طراحی طرحی در انطباق با واقعیت ها بوده اما مهرازان در ارائه خود از این مهم غفلت ورزیده است.

ناصر محسنی با بیان اینکه در طرح ویژه پیشنهادی مشخص نیست طرح مهرازان به عنوان طرح بالادستی ملاک عمل واقع شده یا نه، ادامه داد: مشهد با این روال در حال ازدست دادن یک فرصت تاریخی برای عبور از رکود کم سابقه موجود است.

وی افزود: ژنوم زیارت به عنوان ژنوم بافت رضوی و علت وجودی و شکل گیری و توسعه شهر غیرقابل چشم پوشی است اما در جزئیاتی مهم در بافت ثامن اقداماتی انجام داده ایم که ناقض طرح های بالادستی است.

محسنی با تاکید گفت: دور حرم و حرم مطهر را از مشهدی ها نگیریم. طراحی طرحی چنین مهم باید با مشارکت جدی نمایندگان مردم و متخصصان این شهر انجام شود.