ورشکستگی آبی را جدی بگیریم / نگرانی از عبور ایران از مرزهای تنش آبی
به گزارش روابط عمومی حفاظت محیط زیست خراسان رضوی، تورج همتی در این نشست که با حضور مجازی جمعی از اساتید، متخصصان و صاحب‌نظران حوزه آب از سراسر کشور، در دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد اظهار کرد: تغییرات اقلیمی گسترده در جهان به تدریج به یکی از عوامل مهاجرت اکولوژیک، در مقیاس جهانی تبدیل شده و از طرفی استفاده از منابع طبیعی و پارامترهای محیطی در مناطقی که از منظر اجتماعی ناپایدار و حساس هستند قابل تامل دانست.
وی با اشاره به تمدن هایی که محصول پیدایش مشکلات زیست محیطی بودند همچون "مایاها"، "سومری‌ها" و"بابل" اشاره کرد و افزود:تحقیقات نشان دهنده ارتباط معناداری بین دسترسی به منابع محیطی و تنشهای اقتصادی-اجتماعی وجود دارد.
همتی با ابراز نگرانی از عبور ایران در حوزه منابع آبی از مرزهای تنش آبی گفت: بخشی از این مباحث به تغییرات اقلیمی بر میگردد و نگاهی به رابطه مثبت بین کاهش سرانه آب تجدید پذیر و تعداد تنش های اقتصادی- اجتماعی، به مدیریت نا درست وتوسعه ناپایدار در حوزه منابع آبی اشاره دارد.
این مقام مسئول در ارتباط با وضعیت ایران به لحاظ منابع آبی گفت: سرانه منابع آب تجدید شونده از ۶۰ سال گذشته که عددی معادل ۷۰۰۰ مترمکعب در سال را نشان داده بود تاکنون حدود ۱۰ برابر کاهش یافته است و به اعتقاد کارشناسان پیش بینی می شود این میزان تا سال ۱۴۰۰به حدود ۸۰۰ متر مکعب کاهش یابد که پایین تر از مرز کم آبی ( ۱۰۰۰ متر مکعب) است.
وی این موضوع را تاکیدی بر مصرف بهینه منابع آب و لزوم سیاست گذاری و انجام تحقیقات در زمینه مدیریت صحیح منابع آب دانست وافزود:برداشت از منابع آب تا سقف ۲۰درصد گواه بر شرایط ایمن است و چنانچه به مرز ۴۰درصد افزایش یابد، ورود به مرزهشدار را نشان میدهد و متاسفانه در ایران، در حال حاضر ۸۰درصدبرداشت آب را داریم که در حوزه مدیریت آب قابل تامل است.
مدیر کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی ادامه داد: ایران کشوری خشک و نیمه خشک با متوسط بارندگی ۲۵۰ میلیمتر در سال است. تغییرات اقلیمی باعث کاهش میزان بارش تا ۲۴۰ میلیمتر در سال و در برخی نقاط کشور بالاخص غرب کشوربه رغم وجود جنگلهای زاگرس شده است که این موضوع لزوم بازنگری الگوی کشت سنتی بر اساس تغییر پارامترهای محیطی را یادآور می شود.
همتی در ارتباط با کاهش روان آب سطحی به گزارش پنل بین المللی تغییرات اقلیمی اشاره کرد و افزود: بر اساس گزارش IPCC تا سال ۲۰۳۰ میزان روان آب سطحی در ایران ۲۵ درصدکاهش می یابد که با این وجود ۲۰ تا ۲۵ بیلیون مترمکعب میزان آب قابل برنامه ریزی کشور کاهش می یابد.
وی به اهمیت آبیاری در سیستم کشاورزی کشور اشاره کرد و گفت:حدود ۷۵ درصد اراضی با الگوی رایج کشاورزی کشور، نیازمند آبیاری است در حالیکه میزان بارش ها در کشور به شدت کاهش یافته است و خشکسالیهای بلند مدت تولیدات دیم را مختل کرده است.
همتی همچنین با اشاره به اینکه میانگین میزان بارندگی در ایران یک سوم جهان و میزان سرانه مصرف آب حدود دو برابر جهان است، گفت: در موضوع سینرژی تغییرات اقلیمی و چالش های آب بروی تولیدات کشاورزی می‌توان گفت: کاهش عملکرد برخی محصولات کشاورزی در استان خراسان رضوی نظیر محصولات جالیزی، یونجه و جو نشان میدهد که تغییرات اقلیمی بیش از حد انتظار است و بر اساس پیش بینی ها باافزایش یک تا دو نیم درجه دمای متوسط کشوری تا افق های دور دست ، کاهش رطوبت سطح خاک؛ تغییر میکروالمنتها وجمعیت میکروبی خاک دور از انتظار نیست که در نهایت برروی عملکرد گونه های کشاورزی تاثیر خواهد گذاشت و لازم است تحقیقات لازم درخصوص نحوه واکنش انواع محصولات کشاورزی به این شیفت دمایی به دست امده و الگوی کشت کشور بر اساس تغییرات اقلیمی بازتعریف شود.
این مقام مسئول در ادامه خشکسالی حاکم بر حوزه سرزمینی را از نوع «خشکسالی انسانی» یا «خشکسالی اقتصادی-اجتماعی» تعریف کرد که به خاطر بیشتر شدن تقاضای آب از توان و عرضه منابع آبی کشور رخ داده است و از سایر انواع خشکسالی به این دلیل که با افزایش بارش از بین نمی رود جدی تر عنوان کرد.وی در ادامه به دیگر دلایل بروز مشکل آب در کشور پرداخت و گفت:خشکسالیهای طولانی مدت؛ نافی سیاست های کشاورزی ، محدودیت منابع آبی و توزیع نا متناسب آن نیست.
همتی در انتها به ظرفیت زیستی کشور در پارامترهای محیطی و ردپای اکولوژیک هر ایرانی اشاره کرد و گفت: براساس برآوردها در حال حاضر سه برابر ظرفیت زیستی کشور منابع پایه در حال مصرف است که رد پای بزرگی را نشان می دهد و این موضوع بیش از پیش باعث ناپایداری درتوسعه آتی کشور خواهد شد.
وی در پایان از حکمرانی مطلوب با بهبود ساختار بخشی و فرابخشی اشاره کرد و گفت: تدوین نظام الگوی کشت منطبق بر اقلیم مناطق مختلف کشور و تغییرات اقلیمی کشور، سیاست گذاری درکشت فراسرزمینی که هم اکنون در۶۲ کشور انجام می‌شود، تدوین نظام نامه ملی آب مجازی و تجارت آب مجازی، ایجاد و توسعه بازارهای محلی آب و عملکرد سیستمهای آبیاری و توسعه محصولات کم آب بر، نظام یکپارچه مدیریت سرزمین مبتنی بر آمایش سرزمین، کشاورزی هوشمند و توسعه پیش پردازنده های داده های اقلیمی در حوزه کشاورزی برای جلوگیری از تلفات محصولات کشاورزی به دلیل تغییرات آنی دما، تغییر نگاه سازه ای آب به نگاه ترویجی – آموزشی برای رسیدن به زبان مشترک و تدوین سیاست های سازگاری با کم آبی تنها بخشی از راه حل های موجود است که باید مورد توجه حوزه های تصمیم سازی کشور قرار گیرد.
نظرات