خودانتقادی معماران ترکیه‌ای در پی زلزله وحشتناک این کشور: «ما باید آینه را به سمت خود برگردانیم»

شهریار تبریز/رضا عالش‌زاده: آنها پس از زلزله های مرگبار ماه گذشته استدلال می کنند که بهبود در آموزش معماری و عملکرد باید بخشی از برنامه بازسازی باشد تا از تکرار تاریخ جلوگیری شود.

ملیکه آلتینیسک، مدیر گروه معماری ترکی آلتینیسیک اعتقاد دارد ساختمان هایی که با معماری مناسب، مهندسی مناسب، ساخت و ساز مناسب و مکانیسم های کنترلی مناسب ساخته می شوند، حتی اگر مستقیماً روی خط گسل باشند، فرو نمی ریزند. به گفته او ساختمان هایی که امروز تخریب نشده اند گواه این واقعیت است.

استانداردهای ضد زلزله رعایت نشد

معمار معروف آلپر درین بوغاز، بنیانگذار استودیو   به همین نام، با این نظر موافق است و توضیح می دهد که خسارات بالای حادث شده به دلیل کیفیت پایین ساختمان‌ها در منطقه آسیب‌دیده است. این واقعیت که برخی از ساختمان‌ها با همان توپوگرافی پابرجا ماندند و برخی دیگر فرو ریختند، بر این موضوع تاکید دارد.

توگچه ریزلی بیلگی، یکی از موسسان شرکت معماری GEO_ID معتقد است که این فاجعه به دلیل "تضعیف نقش معماران و مهندسان عمران" در ساخت و ساز در سال های منتهی به زلزله است. به گفته او، این زمین لرزه در ترکیه قابل پیش بینی بود و دلیل اصلی این عواقب فاجعه بار شهرنشینی بی برنامه، سهل انگاری و بی توجهی به نظرات کارشناسان است، چرا که علاوه بر بناهای قدیمی‌تر، برخی از بلوک‌های آپارتمانی جدید در مناطق آسیب‌دیده نیز به دلیل درست نبودن و رعایت نکردن استانداردهای ضد زلزله آسیب دیده و تخریب شده‌اند.

می شد از مقیاس فاجعه جلوگیری کرد

دلیل خرابی ساختمان‌ها در ترکیه در حال حاضر موضوع مناقشه‌های زیادی است که سرزنش آن متوجه دولت، نقش افرینان حوزه ساخت و ساز و مردم است.

بسیاری از معماران محلی، از جمله امره آرولات، معتقدند که دولت مقصر است و اگر استانداردهای ساختمانی را به درستی در کشور اجرا می کرد، می توانست از وضعیت فاجعه بار امروز جلوگیری  کند.

او ادامه می دهد که استانداردهای ساختمانی ترکیه از زمان زلزله غم انگیز ازمیت در سال ۱۹۹۹ که منجر به قوانین سختگیرانه ساخت و ساز در این کشور شد، مورد بررسی قرار گرفته است. با این حال، به طور گسترده اعتقاد بر این است که این موارد به معافیت های قانونی برای هزینه برای سازه هایی که بدون گواهینامه های ایمنی لازم ساخته می شوند - به درستی اجرا نشده اند. این امکان برای حاکمان این کشور وجود داشت که زمین لرزه سال ۱۹۹۹ درس بگیرند و ساختمان های ناپایدار را بازسازی کنند، به ویژه در مناطقی که خطوط گسل فعال هستند.

در این ارتباط آلپر درین بوغاز می گوید که  در سال ۲۰۱۸ بیش از هفت میلیون ساختمان،  معافیت های قانونی ساخت و ساز دریافت کردند که بیشتر آنها مسکونی بودند.

معمار معروف مریح فزا ایلیدریم  گفت که این معافیت های گسترده منعکس کننده یک دیدگاه اجتماعی گسترده ترِ استفاده از "ساختمان به عنوان یک ابزار سرمایه گذاری به جای تامین نیاز به سرپناه" است، که به اعتقاد او باید تغییر کند. او باور ردارد باید قابلیت استفاده و استحکام معماری ارزش ساختمان‌ها را تعیین کند نه جنبه های صرفا اقتصادی آن. او ادامه می دهد کهبرای جلوگیری از تکرار این مقیاس فاجعه، لازم است جامعه انتظارات خود را از درآمدزایی، سرعت و سودآوری در این بخش کاهش دهد.

" زلزله نمی کشد "

آلتینیسیک توضیح  می دهد که  زلزله ها نمی کشند، بلکه ناآگاهی، شهرنشینی بی‌نظم و ساخت‌وساز بی‌رویه که به کل جامعه سرایت کرده است باعث چنین تخریب گسترده‌ای می‌شود.

در حالی که بسیاری از معماران دولت را مقصر این فاجعه می‌دانند، مقامات دولتی پیمانکاران را مقصر می‌دانند و در هفته‌های اخیر احکام بازداشت متعددی صادر کرده‌اند.

توگچه ریزلی بیلگی موسس GEO_ID   می گوید در کمال تعجب برخی از ساکنان ساختمان‌های آپارتمانی که فروریخته‌اند حتی به دلیل عدم اطمینان از ایمن بودن خانه‌هایشان مورد انتقاد قرار گرفته‌اند. او تصریح  می کند که گفته می شود که ساکنان باید بررسی می کردند که آیا ساختمان هایشان به اندازه کافی ایمن است یا نه و در غیر این صورت باید به ساختمان امن تری نقل مکان می کردند. اما این امر واقعا ناعادلانه است، زیرا بسیاری از افرادی که ساختمان‌های ناایمن را اشغال می‌کنند نمی‌توانستند هزینه مقاوم‌سازی لرزه‌ای را بپردازند و بسیاری از مردم منطقه از رفاه اقتصادی کافی برای نقل مکان به خانه دیگری برخوردار نیستند.

اونور اوزکوچ، یکی از مدیران شرکت  معماری  موتو با این حرف موافقت کرده و اضافه می کند که ساکنان ممکن است هرگونه تقویت ساختاری را به دلیل قدرت مالی ناکافی رد کرده باشند.

زمان به زیر سوال بردن آموزش در بخش ساختمان فرا رسیده است

البته برخی از معماران ترک معتقدند که آنها و همکارانشان باید به صنعت معماری پس از زلزله نگاه کنند و خواهان بهبود آموزش در زمینه معماری باشند. به عنوان مثال، علی چالیشکان از موسسان شرکت معماری ژئومیم بیان می کند  که دانش بیشتر و استفاده از تکنیک های ساخت و ساز ضد زلزله بسیار مهم است. او گفت: "ما ناامید و عصبانی هستیم و از زلزله بعدی می ترسیم زیرا برای آن آماده نیستیم. در کشوری مانند ترکیه که میلیون‌ها نفر در خط گسل زندگی می‌کنند، واکنش من از این به بعد زیر سوال بردن آموزش در بخش ساختمان خواهد بود.   آموزش باید در تمام رشته های مرتبط با مهندسی، از برنامه ریزی تا ساخت و ساز بهبود یابد تا معماری در برابر بلایای آینده مقاومت کند.

ملیکه آلتینیسک  موافق این گفته بوده و به معماران همکار گفت که "ما نیز باید آینه را به سمت خود برگردانیم، نه اینکه پیمانکاران را که آخرین بخش زنجیره هستند مقصر بدانیم".

اوزکوچ اضافه کرد که مردم نیز باید در مورد اهمیت معماری ضد زلزله آموزش ببینند تا تقاضای بیشتری برای ساختمان های ایمن ایجاد شود. او گفت: "من معتقدم بدیهی است که چالش واقعی پیش رو به روز رسانی کدهای ساختمان یا انتخاب سیستم های سازه ای نیست، بلکه ارائه مکانیسم هایی است که پیروی صحیح از قوانین و الزامات موجود را تضمین می کند که این البته از سازمان های دولتی شروع می شود، اما باید از سوی مردم نیز حمایت شود. "

باید سازمان فراملی سوانح تاسیس شود

چندین معمار ترکیه ای خواستار تشکیل سازمان هایی هستند که بر نحوه بازسازی شهرهای آسیب دیده نظارت می کنند تا به سرعت پس از زلزله تاسیس شوند. به زعم درین بوغاز، این امر از تلاش‌ها برای بازسازی عجولانه جلوگیری می‌کند و اطمینان حاصل می‌کند که ساختمان‌های مقاوم در برابر زلزله ایجاد شوند.

آرولات با این موضوع  موافقت کرده و پیشنهاد می دهد که این کار می تواند به شکل تیمی از دانشمندان از رشته های مختلف باشد که "بالاتر از سیاست و به دور از چنگ زدن به قدرت کم عمق سیاسی " هستند. به گفته او گروهی از افرادی که ممکن است در مورد چگونگی ساخت یک شهر ایده داشته باشند شامل زمین شناسان، متخصصان سیستم های تحمل بار، متخصصان سایر رشته های مهندسی، جامعه شناسان، کارشناسان از اقشار مختلف صنعت فرهنگ، پزشکان، روانپزشکان و روانشناسان و همچنین استفاده کنندگان قبلی و بالقوه آینده این شهرها باید در این کارگروه نقش داشته باشند.

از نظر آلتینیسیک طرح بازیابی زلزله باید شامل ایجاد یک گروه حتی بزرگتر  مانند یک سازمان بین المللی که به رسیدگی به بلایای طبیعی اختصاص دارد باشد، او معتقد است که زلزله ترکیه و سوریه باید یادآور سایر بلایای طبیعی باشد که ممکن است در نتیجه تغییرات آب و هوایی رخ دهد. او توضیح  می دهد اگرچه زلزله امروز یک فاجعه بزرگ برای ترکیه است، اما بلایای اقلیمی که سراسر جهان را درگیر می‌کند مانند سیل، آتش سوزی و طوفان روز به روز در حال افزایش است.

از زمان اولین زمین لرزه های ماه گذشته، اردوغان، رئیس جمهور ترکیه این ادعاها را رد کرده است که مقیاس فاجعه مقصر دولت است و در عوض آن را به گردن سرنوشت می اندازد. در همین حال، وزارت دادگستری ترکیه دفاتر تحقیقات جنایی را در استان های آسیب دیده ترکیه ایجاد کرده است. فوات اوکتای معاون رئیس جمهور ترکیه گفت: «ما این موضوع را تا پایان مراحل قضایی لازم به‌ویژه برای ساختمان‌هایی که آسیب سنگینی دیده‌اند و ساختمان‌هایی که منجر به کشته و زخمی شده‌اند، با دقت پیگیری می‌کنیم».