مشارکت برد-برد بخش‌های دولتی و خصوصی در شهرسازی و نمونه‌هایی از تجارب جهانی موفق

شهریار تبریز/ رضا عالش‌زاده : از طریق این مشارکت‌ها نقاط قوت بخش دولتی مانند  شهرداری‌ها و بخش خصوصی  گرد هم آورده می‌شود و منابع، تخصص و قدرت سرمایه‌گذاری آنها  ترکیب می‌شود. در زمینه معماری و توسعه شهری، این مشارکت‌ها به طور فزاینده‌ای برای رفع نیازهای پیچیده شهرهای در حال رشد، کمک به تامین مالی، ساخت و نگهداری پروژه های حیاتی که انجام آنها به تنهایی برای هر یک از بخش ها دشوار است، استفاده می‌شوند. نوشته حاضر با ارائه تعریفی از ماهیت مشارکت دولتی( عمومی)- خصوصی، نمونه‌هایی از سراسر جهان ارائه می‌دهد تا نشان دهد که چگونه این مشارکت ها آینده فضاهای شهری را شکل می‌دهند.

در اصل، مشارکت عمومی-خصوصی قراردادی بین یک مقام دولتی و یک نهاد خصوصی است که هدف آن ارائه خدمات عمومی یا پروژه زیرساختی است. برخلاف تدارکات عمومی سنتی، که در آن دولت پروژه را تامین مالی و اجرا می‌کند، در این نوع پروژه‌های مشارکتی، بخش خصوصی برخی یا تمام جنبه‌های طراحی، ساخت، تامین مالی، بهره‌برداری و نگهداری را بر عهده می‌گیرد.

مشارکت عمومی-خصوصی می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشند که مدل  طراحی، ساخت، مالی، بهره‌برداری و نگهداری (DBFOM) یکی از رایج‌ترین آنهاست. در این مدل، بخش خصوصی نه تنها زیرساخت را ایجاد می‌کند، بلکه آن را در یک دوره بلندمدت به کار می‌گیرد و ریسک‌های آنی و بلندمدت را با بخش دولتی به اشتراک می‌گذارد. این رویکرد به دولت‌ها اجازه می‌دهد تا از سرمایه و تخصص بخش خصوصی استفاده کنند، که می‌تواند به اجرای کارآمدتر پروژه‌ها و کاهش بار مالی فوری عمومی کمک کند.

برای شهرهایی که با محدودیت‌های بودجه یا نیاز به پروژه‌های زیرساختی پیچیده‌تر مواجه هستند، مشارکت عمومی-خصوصی چارچوبی انعطاف‌پذیر ارائه می‌کند. با این حال، موفقیت چنین مشارکت‌هایی متکی به توافق‌هایی است که با دقت مذاکره شده‌اند و منافع عمومی و سود خصوصی را متعادل می‌کنند.

یکی از مزایای کلیدی مشارکت عمومی-خصوصی، پتانسیل آن برای انجام پروژه‌هایی است که فراتر از دستاوردهای تجاری بوده و نیازهای گسترده‌تر جامعه را برطرف می‌کنند. در حالی که بخش خصوصی اغلب به دنبال بازگشت سرمایه است، بسیاری از این پروژه‌های مشارکتی با بهبود محیط‌های شهری، ارائه فضاهای عمومی و بهبود زیرساخت‌هایی که در غیر این صورت ممکن است توسعه نیافته باقی بمانند، به مردم خدمت می‌کنند.

نمونه بارز این نوع مشارکت پارک میاشیتا در توکیو است. این پارک که در ابتدا در دهه ۱۹۶۰ ساخته شد، در طول سال‌ها خراب، ناامن و غیر قابل دسترس شده بود، از طریق یک پروژه مشارکتی و با همکاری معماران نیکن سککی و شرکت تاکناکا،این پارک در قالب فضایی چند منظوره احیا شد و با بخش‌های تجاری(مغازه‌ها) و هتل ترکیب شد. این توسعه مجدد باعث ایجاد فضای عمومی بسیار مورد نیاز در قلب توکیو شد و منافع تجاری بخش خصوصی را با نیاز عمومی شهروندان( فضاهای سبز قابل دسترس) متعادل کرد.

به طور مشابه، شرکت خصوصی بنتوی در تورنتو، زمین‌های کم‌استفاده زیر اتوبان گاردینر را با چندین کار ابتکاری به یک فضای عمومی پر جنب و جوش تبدیل کرد. این پروژه که از طریق ترکیبی از سرمایه‌گذاری عمومی و کمک‌های خصوصی تامین می‌شود، منطقه‌ای مناسب برای عابران پیاده و دوچرخه‌سوار ایجاد کرده است که برنامه‌هایی در طول سال و فضاهایی برای رویدادهای فرهنگی ارائه می‌دهد. در هر دو مورد، بخش خصوصی از فرصت‌های فروشگاه‌های احداث شده خرده‌فروشی و تجاری مرتبط سود می‌برد، در حالی که عموم از زیرساخت‌های شهری و امکانات عمومی بهبود یافته سود می‌برند.

البته پروژهای مشارکتی دولتی- خصوصی همواره بدون چالش نیستند. یکی از ملاحظات کلیدی در هر پروژه مشارکتی چگونگی ایجاد توازن بین منافع عمومی و خصوصی است. دولت‌ها معمولاً برای دستیابی به اهداف عمومی، مانند ارائه مراقبت های بهداشتی، مسکن یا حمل و نقل بهتر، وارد این مشارکت‌ها می‌شوند، در حالی که بخش خصوصی به دنبال بازده مالی است. اگر اولویت‌های هر یک از طرفین بر پروژه غالب باشد، این امر می‌تواند منجر به چالش‌هایی شود.

نمونه خوبی از این تعادل، مرکز پشتیبانی بازار ویزا در سانفرانسیسکو است که توسط هنینگ لارسن طراحی شده است. این ساختمان بخشی از محله بزرگتر میژن‌پارک است که یک پروژه مشارکتی بین بندر سانفرانسیسکو و توسعه‌دهندگان خصوصی است. در حالی که دفتر مرکزی ویزا و سایر فضاهای تجاری سود بلندمدتی را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند، منطقه اطراف نیز شامل پارک‌های عمومی، مسکن و فضاهای فرهنگی است که به جامعه خدمت می‌کنند.

مشارکت‌های دولتی و خصوصی ابزار قدرتمندی برای ارائه زیرساخت‌های پیچیده شهری هستند که راهی را برای بخش‌های دولتی و خصوصی برای همکاری با یکدیگر برای رفع نیازهای شهرهای در حال رشد ارائه می‌دهند. در حالی که آنها دسترسی به سرمایه و نوآوری خصوصی را فراهم می‌کنند، موفقیت آنها به تعادل منافع عمومی با سود خصوصی بستگی دارد. در نهایت، هنگامی که این مشارکت‌ها به طور موثر مورد استفاده قرار گیرند، می‌توانند به ایجاد فضاهای شهری با طراحی خوب، کاربردی و قابل دسترس کمک کنند که فراتر از دستاوردهای تجاری بوده و به جامعه گسترده‌تر خدمت می‌کنند.

منبع:

https://www.archdaily.com/1022673/architecture-collaborations-what-are-public-private-partnerships