شهریار تبریز/ آذرکریم‌زاده : در سال ۲۰۲۱، گردشگری ۸ درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در سراسر جهان را تشکیل می‌داد. بنابراین تاثیر آن بدون عواقب نیست و اولین عامل تشدیدکننده حمل و نقل است. روش انتخابی سفر، که با آن تصمیم می‌گیرید از یک مکان دیدن کنید، بر آب و هوا تاثیر می‌گذارد زیرا امروزه شیوه‌های حمل و نقل ما عمدتاً به سوخت‌های فسیلی بستگی دارد. به دنبال آن، گردشگری به میزان کمتر، می‌تواند تاثیر منفی بر موارد زیر داشته باشد:
- بدتر شدن کیفیت زندگی محلی : عدم تعادل در بازار (اجاره برای توریست‌ها) به دلیل افزایش تعداد خانه‌های خالی یا اجاره‌های کوتاه‌مدت، بحران مسکن را تشدید می‌کند.
- تخریب میراث‌فرهنگی: بهره‌برداری و عدم تعادل منابع طبیعی و اکوسیستم‌های موجود (تولید زباله، بهره‌برداری، مصنوعی‌سازی زمین برای ایجاد زیرساخت‌ها و ...)
باتوجه‌به این تاثیرات اثبات شده و ظهور یک آگاهی جمعی، گردشگری پایدار به وجود آمد؛ اما گردشگری پایدار چیست؟
طبق تعریف سازمان جهانی گردشگری (UNWTO)، گردشگری پایدار که با نام‌های دیگر (گردشگری مسئولانه، گردشگری سازگار با محیط‌زیست یا حتی گردشگری اخلاقی) نیز مطرح شده است، عبارت است از: "گردشگری که تاثیرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی فعلی و آینده خود را به طور کامل در نظر می‌گیرد و نیازهای بازدیدکنندگان، متخصصان، محیط‌زیست و جوامع میزبان را برآورده می‌کند"؛ بنابراین هدف گردشگری پایدار کاهش تاثیر منفی آن بر محیط‌زیست و فرهنگ محلی به‌منظور حفظ آنها برای نسل‌های آینده و درعین‌حال کمک به رشد اقتصادی، ایجاد مشاغل و حفاظت از اکوسیستم‌ها است. با گرم‌شدن کره زمین نسبت به سال ۲۰۲۲ که غلظت دی‌اکسیدکربن به سطح رکورد رسیده بود، گردشگری پایدار ابزاری واقعی برای افزایش آگاهی و تغییر رفتار، ضروری و فوری شد.
اشکال مختلف گردشگری پایدار چیست؟
در واقع گردشگری پایدار به اشکال مختلفی صورت می‌گیرد که به شرح زیر است:
گردشگری مسئولانه : گردشگری مسئولانه عبارت است از به‌حداقل‌رساندن تاثیر توریست بر محیط‌زیست و فرهنگ محلی تاحدامکان در طول سفر.
گردشگری عادلانه : گردشگری اخلاقی شامل مجموعه‌ای از فعالیت‌های گردشگری بر اساس اصول تجارت منصفانه است.
گردشگری آهسته : گردشگری آهسته شامل وقت‌گذاشتن برای کشف مقاصد سفر با سرعت خود و درعین‌حال تاکید بر احترام به محیط‌زیست است.
گردشگری همبستگی : گردشگری همبستگی عمدتاً مبتنی بر هدف توسعه سرزمینی و نزدیک‌شدن به جمعیت‌های محلی است.
۳ رکن گردشگری پایدار چیست؟
گردشگری پایدار از سه اصل توسعه پایدار برای کاهش اثرات مضر گردشگری انبوه بر جوامع محلی و محیط‌زیست استفاده می‌کند:
۱- زیست محیطی: دستیابی و کاهش ردپای کربن، استفاده از انرژی های تجدیدپذیر، بازیافت بهتر زباله، مصرف کم انرژی و غیره.
۲- اجتماعی: احترام به جامعه و میراث فرهنگی محلی از طریق در نظر گرفتن افراد محلی در مدیریت گردشگری.
۳- اقتصادی: ضامن ماندگاری اقتصادی پروژه گردشگری در دراز مدت است که می تواند به نفع مردم محلی نیز باشد.
بدین ترتیب، گردشگری پایدار ضروری به نظر می‌رسد چرا که فواید زیادی برای یک کشور به همراه دارد، اما اگر به‌درستی مدیریت نشود، می‌تواند مخرب باشد؛ بنابراین استفاده از اصول گردشگری پایدار نه‌تنها برای جلوگیری از اثرات منفی مدیریت ضعیف گردشگری، بلکه برای به ارمغان آوردن منافع واقعی برای همه ذی‌نفعان و جوامع محلی مهم است.
نقش‌آفرینان گردشگری پایدار در شهر کبک چه کسانی هستند؟
همه ذی‌نفعان در گردشگری پایدار نقش مهمی دارند. همکاری بین نقش‌آفرینان مختلف ضروری است و با پایداری آن در طول زمان، ماهیت فراگیر و انعطاف‌پذیری آن مشخص می‌شود.
در شهر کبک، ذی‌نفعان گردشگری پایدار عبارت‌اند از:
سازمان‌های غیردولتی که فعالیت‌های آنها بر مسائل زیست‌محیطی و توسعه جوامع محلی متمرکز است.
کلیه سازمان‌های صنعت گردشگری (هتل‌ها، آژانس‌های گردشگری و غیره)؛
سازمان‌های دولتی مسئول گردشگری؛
جوامع محلی؛
کمیته‌های ملی فرهنگی؛
و در نهایت گردشگران...
چالش‌های گردشگری پایدار ارائه شده در این شهر چیست؟
شهر کبک گردشگری پایدار را با مزایای زیادی هم برای مردم محلی و هم برای محیط‌زیست در نظر گرفته است، اما با چالش‌های خاصی نیز مواجه است.
در مسائل اقتصادی :
منفعت: بسیاری از سازمان‌ها ادعا می‌کنند که گردشگری پایدار را انجام می‌دهند، اما آنها سود را در اولویت قرار می‌دهند و اصول توسعه پایدار را نادیده می‌گیرند.
تورم: به دلیل هجوم گردشگران، قیمت‌های محلی تمایل به افزایش دارند که ساکنان را مجبور به ترک منطقه خود می‌کند.
سرمایه گذاری : سرمایه گذاری عمومی در زیرساخت های اساسی شهری (بیمارستان ها، مدارس و غیره) اغلب به نفع زیرساخت های مرتبط با گردشگری نادیده گرفته می شود.
در مسائل زیست‌محیطی :
اکوسیستم: تعاملات بین گردشگران و اکوسیستم‌ها احتمالاً باعث اختلال در اکوسیستم می‌شود و منجر به افزایش تقاضا برای منابعی مانند غذا و آب شده و محیط‌زیست را تحت‌فشار قرار می‌دهد؛ زیرا نمی‌تواند افراد بیشتری را در خود جای دهد.
حمل‌ونقل: گردشگران برای سفر از وسایل حمل‌ونقلی استفاده می‌کنند که تاثیر زیادی بر محیط‌زیست دارند (هواپیما، ماشین و ...)
در مسائل اجتماعی :
ایجاد شغل: اگرچه گردشگری برای مردم محلی شغل ایجاد می‌کند، اما اغلب این موضوع مربوط به حقوق کم، مشاغل فصلی و شرایط کاری بد است.
فرهنگ محلی: تعداد روزافزون گردشگران می‌تواند منبع درگیری بین آنها و جوامع محلی باشد و منجر به تنش یا حتی ازبین‌رفتن فرهنگ محلی شود.
شهر کبک ۱۰ دستورالعمل عمده را برای گردشگری پایدار در این شهر پیاده کرده است :
خودداری از تشویق مسافران جهت سوارشدن به هواپیما، پذیرفتن خرید مسئولانه، انتخاب حمل‌ونقل زیست‌محیطی (قطار، ماشین‌سواری، دوچرخه‌سواری)، انتخاب مسکن سبز، سفر خارج از فصل، مسافرت از طریق یک آژانس مسافرتی متعهد، مصرف محصولات به‌صورت محلی و محدودکردن مصرف گوشت، احترام به مکان‌های میراثی، حمایت از ابتکارات جامعه محلی؛
اقداماتی که جهت پایدار بودن گردشگری در شهر کبک انجام شده به شرح زیر است:
ردپای کربن خود را محدود کرده، فرایندهای زیست‌محیطی ضروری را حفظ کنید و به حفاظت از منابع طبیعی و تنوع زیستی کمک کنید.
به اصالت اجتماعی - فرهنگی جوامع میزبان احترام گذاشته، تنوع اجتماعی و فرهنگی را ارتقا بخشید، به تفاهم و مدارا بین مردم کمک کنید.
تضمین فعالیت اقتصادی پایدار در درازمدت را با ارائه به مناطق و ساکنان آن، مزایای اجتماعی - اقتصادی، به‌ویژه مشاغل پایدار با توزیع عادلانه را تضمین کنید و در نتیجه به کاهش فقر کمک نمایید.
به گفته سازمان ملل، گردشگری پایدار در دستور کار ۲۰۳۰ حضور دارد و این پتانسیل را دارد که به طور مستقیم یا غیرمستقیم به تمام ۱۷ هدف توسعه پایدار تعریف شده در سال ۲۰۱۵ کمک کند.
بدین ترتیب، چنین حاصل می‌شود که گردشگری پایدار رویکردی است که هر نقش‌آفرینی در حوزه گردشگری می‌تواند با ادغام اصول توسعه پایدار در استراتژی خود و پیشنهادی که ارائه می‌دهد اتخاذ کند. این اصول برای همه اشکال گردشگری، در همه انواع مقاصد قابل‌اجرا هستند. گردشگری پایدار نیز مسئولیت فردی مسافران است: در رفتار، اقدامات روزانه و انتخاب ارائه‌دهندگان خدمات و مقاصد بر اساس معیارهای پایداری.
دستورالعمل‌ها و روش‌های مدیریت توسعه گردشگری پایدار برای همه اشکال گردشگری و انواع مقاصد از جمله گردشگری انبوه و بخش‌های تخصصی مختلف قابل‌اجرا است. اصول پایداری جنبه‌های زیست‌محیطی، اقتصادی و اجتماعی - فرهنگی توسعه گردشگری را در برمی‌گیرد و هدف یافتن تعادل مناسب بین این سه بعد برای تضمین دوام بلندمدت آن است.
بنابراین، باتوجه‌به مواردی که در بالا ذکر شد، طی چند سال اخیر، شهر کبک در نهایت موفق به اجرای بهینه توریسم پایدار باتوجه‌به گزینه‌های زیر گردید:
- استفاده بهینه از منابع زیست‌محیطی که عنصر کلیدی توسعه گردشگری است، حفظ فرایندهای زیست‌محیطی ضروری و کمک به حفاظت از منابع طبیعی و تنوع زیستی.
- احترام به اصالت اجتماعی - فرهنگی جوامع میزبان، میراث‌فرهنگی ساخته شده و زنده آنها و همچنین حفظ ارزش‌های سنتی آنها و کمک به تساهل و تفاهم بین فرهنگی.
- تضمین فعالیت‌های اقتصادی بلندمدت با ارائه منافع اجتماعی - اقتصادی عادلانه برای همه ذی‌نفعان، از جمله فرصت‌های شغلی و درآمد پایدار، خدمات اجتماعی برای جوامع میزبان، و کمک به مبارزه با فقر.
- توسعه گردشگری پایدار با مشارکت آگاهانه همه ذی‌نفعان مرتبط و همچنین اراده سیاسی قوی برای تضمین مشارکت گسترده.
تضمین دوام گردشگری یک فرایند مداوم است که مستلزم نظارت مداوم بر اثرات و معرفی اقدامات پیشگیرانه و یا اصلاحی لازم در صورت لزوم است. گردشگری پایدار همچنین باید سطح بالایی از رضایت گردشگران را حفظ کند و به آنها اجازه دهد تا تجربیات جالبی، از طریق افزایش آگاهی در مورد مسائل پایداری و آگاه‌کردن آنها از شیوه‌های گردشگری پایدار داشته باشند.
منبع:
نظرات