شهریار تبریز/ رضا عالش‌زاده : این پدیده که به دلیل داشتن دقت و کیفیت در کنار بازدهی هزینه و زمان شناخته می‌شود در سال‌های اخیر به طور گسترده در پروژه‌های پیشرفته و طرح‌محور و ساختمان‌های عمومی مقرون‌به‌صرفه در سطح جهان مورد استفاده قرار گرفته است. نوشته حاضر به نقش درحال‌رشد پیش‌ساخته‌سازی در فضای مدرن شهری می‌پردازد.
پیش‌ساخته‌سازی در طول تاریخ برای دستیابی به درجه بالایی از دقت معماری استفاده شده است و مرزهای ساخت‌وساز و طراحی را جابه‌جا کرده است. یک نمونه قابل‌توجه اولیه، دفتر مرکزی HSBC نورمن فاستر در هنگ‌کنگ است که در دهه ۱۹۸۰ تکمیل شد. این ساختمان که به‌خاطر رویکرد مدرنیستی با فناوری پیشرفته‌اش مشهور است، از اصول ساختاری نوآورانه برای ایجاد یک آتریوم مرکزی باز و چشمگیر استفاده می‌کند. این ساختمان یکی از مهم‌ترین نمونه‌های موفق است که از پیش‌ساخته‌سازی بهره برده است.
فاستر برای دستیابی به این چشم‌انداز بلندپروازانه - از جمله رویکرد ساختاری پیش‌گام، دقت در سیستم‌های مکانیکی و پرداخت‌های با کیفیت بالا، همه اجزای ساختمان را به‌صورت پیش‌ساخته فراهم کرد. این قطعات قبل از اینکه برای مونتاژ در محل به هنگ‌کنگ ارسال شوند، در ایالات متحده، ژاپن و بریتانیا تولید شدند، زیرا هنگ‌کنگ در آن زمان فاقد فناوری ساخت لازم بود. حتی حمام‌ها به‌صورت واحدهای کاملاً مونتاژ شده با قفسه حوله، لگن و سایر سخت‌افزارها وارد شدند. فاستر با بهره‌گیری از تخصص جهانی و پیشرفته‌ترین فرایندهای ساخت، توانست یکی از پیشرفته‌ترین ساختمان‌های زمان خود را از نظر فناوری، علی‌رغم هزینه بالای آن، محقق کند. امروزه، دفتر مرکزی HSBC به‌عنوان یک نقطه عطف معماری در هنگ‌کنگ باقی‌مانده است که نشان می‌دهد چگونه پیش‌ساخته‌سازی می‌تواند کیفیت، نوآوری و زیبایی‌شناسی را در کنار هم قرار دهد.
اخیراً، پروژه دیگری در هنگ‌کنگ به کشف و گسترش مرزهای پیش‌ساخته سازی ادامه می‌دهد. ساختمان هندرسون اثر زاها حدید که بین برج بانک چین و خانه هاچیسون واقع شده است، از این رویکرد از طریق همکاری با شرکت مهندسی و طراحی نمای Seele، سود برده است. پانل‌های شیشه‌ای دو منحنی ساختمان، به ابعاد ۲ در ۵ متر، دارای چندین پوشش برای بهینه‌سازی عملکرد و زیبایی هستند. این پانل‌ها به‌دقت بسیار بالایی نیاز داشتند، زیرا هر قطعه به طور منحصربه‌فردی شکل‌گرفته و مهندسی شده بود. پروفیل‌های آلومینیومی دو خم که آنها را قاب می‌کند نیز به‌صورت سفارشی ازپیش‌ساخته شده بود. این سطح از تولید تنها می‌توانست در خارج از محل، در یک محیط کنترل‌شده، با استفاده از فناوری‌های پیشرفته به دست آید.
اگرچه هندرسون یک ساختمان اداری است که عمدتاً به مشتریان خصوصی خدمات می‌دهد، اما نمای متمایز آن در تعریف هویت معماری هنگ‌کنگ بسیار مهم است. فرم شیشه‌ای دوگانه منحنی مسحورکننده آن به خط افق و آرزوهای معماری در حال تکامل شهر کمک می‌کند. ازآنجایی‌که پیش‌ساخته سازی طرح‌های پیچیده‌تر و جاه‌طلبانه‌تر را ممکن می‌سازد، این پروژه‌های شاخص نشان می‌دهند که چگونه این تکنیک ابزاری برای اصلاح و محرک بیان معماری است.
البته از رویکرد پیش‌ساخته سازی تنها در ساخت‌وساز ساختمان‌های پیچیده و بزرگ استفاده نمی‌شود، چرا که موج جدیدی از ساخت‌وسازهای پیش‌ساخته به‌ویژه در بخش مسکن عمومی هنگ‌کنگ به‌جای استفاده از ساخت پیشرفته برای کیفیت برتر، بر کارایی و مقرون‌به‌صرفه بودن ساخت‌وساز تمرکز دارد.
هنگ‌کنگ مدت‌هاست که با چالش‌هایی در تامین مسکن عمومی مناسب روبرو بوده است. باتوجه‌به هزینه‌های بالای نیروی کار شهر، پیش‌ساخته به طور فزاینده‌ای برای تولید ماژول‌های آپارتمانی در مناطقی با هزینه‌های نیروی کار کمتر استفاده می‌شود. این آپارتمان‌های پیش‌ساخته به‌عنوان واحدهای تقریباً کامل وارد می‌شوند و کار در محل و زمان ساخت را کاهش می‌دهند. نتیجه دو چیز است: اول اینکه تحویل واحدهای مسکونی عمومی را برای رفع کمبود عرضه تسریع می‌کند و دوم اینکه هزینه‌ها را کاهش می‌دهد و به طرح‌های تامین مالی اجازه می‌دهد تا به جمعیت بیشتری خدمت کنند.
دولت برای تسهیل این رویکرد، سیاست‌هایی را برای دسته‌بندی این واحدهای پیش‌ساخته تحت ساخت‌وساز یکپارچه مدولار (MiC) معرفی کرده است. MiC شامل مونتاژ ماژول‌های کاملاً تمام شده و مستقل در خارج از محل قبل از حمل‌ونقل آنها برای نصب است. دپارتمان ساختمان‌های هنگ‌کنگ به سیستم‌های MiC پیش تایید می‌دهد و از انطباق با استانداردهای ساخت‌وساز و ایمنی قبل از اجرای در محل اطمینان می‌دهد. این روش به طور قابل‌توجهی زمان‌بندی پروژه را کوتاه می‌کند، نیاز به نیروی کار در محل را کاهش می‌دهد و ضایعات ساختمانی را به حداقل می‌رساند. بااین‌حال، نگرانی‌هایی را در مورد انعطاف‌پذیری طراحی و توانایی معماری برای پاسخگویی به زمینه‌ها و گروه‌های کاربری خاص ایجاد می‌کند.
درحالی‌که MiC دستاوردهای غیرقابل‌انکاری را ارائه می‌دهد، محدودیت‌های آن به طور فزاینده‌ای آشکار می‌شود. مجتمع مسکونی عمومی مبتنی بر MiC در هنگ‌کنگ که به‌تازگی تکمیل شده است، محدودیت‌های قابل‌توجهی را برای ساکنان آشکار کرده است. ازآنجایی‌که این واحدهای پیش‌ساخته با آشپزخانه‌ها، حمام‌ها و دیوارهای جداکننده از پیش نصب شده و از پیش تایید شده وارد می‌شوند، ساکنان در اصلاح فضای زندگی خود با چالش‌هایی روبرو هستند. به‌عنوان‌مثال وقتی که ساکنان تلاش می‌کنند یک دیوار جداکننده ساده را تغییر دهند، زیرا تغییرات، هر چقدر هم جزئی باشند، می‌توانند یکپارچگی واحد پیش‌ساخته را به خطر بیندازند مشکل بزرگی ایجاد می‌شود. علاوه بر این، کدهای ساختمان موانع بیشتری را ایجاد می‌کنند – ازآنجایی‌که واحدهای MiC از قبل تایید شده‌اند، هر تغییری ممکن است وضعیت انطباق آنها را بدون توجه به اینکه چقدر جزئی باشد، بی‌اعتبار کند.
به‌علاوه، محدودیت‌های طراحی سخت MiC توانایی ساکنان را برای تطبیق خانه‌هایشان با نیازهای در حال تحول محدود کرده و انعطاف‌پذیری طولانی‌مدت را کاهش می‌دهد. علاوه بر این، تعمیر و نگهداری ساختمان چالش دیگری را ارائه می‌دهد. روش‌های ساخت‌وساز متناسب با تولید کارخانه و تولید در مقیاس بزرگ ممکن است برای تعمیرات عملی، موقت و در محل مناسب نباشد. این یک سوال مهم را ایجاد می‌کند: آیا این راه‌حل‌های سریع و کم‌هزینه در نهایت منجر به مشکلات طولانی‌مدت پیچیده‌تری می‌شود و مزایای مدنظر آنها را کاهش می‌دهد؟
بااین‌حال، اتکای MiC به ماژول‌های از پیش تایید شده و تولید انبوه چالشی از منظر تنوع در معماری ایجاد می‌کند به‌این‌ترتیب که سیاست‌های دولت هنگ‌کنگ با اولویت ساخت‌وساز سریع، در مقیاس بزرگ و کم‌هزینه در جاهای دیگر - به‌ویژه برای مسکن عمومی - خطر کاهش طراحی معماری را به یک فرایند استاندارد و تکراری دارد. هر ساختمان MiC مسکن اجتماعی بسیار شبیه به یک قالب کارخانه تولید کلوچه خواهد بود - بدون ربط به موقعیت مکانی، وضعیت سایت و ویژگی‌های جامعه، همه آنها یکسان به نظر می‌رسند و یکسان ساخته می‌شوند.
در مورد استفاده بهینه از پدیده پیش‌ساخته سازی، یک رویکرد متضاد را می‌توان در کالیفرنیای آمریکا مشاهده کرد، جایی که همکاری بین معماران و سیاست‌گذاران منجر به یک مدل پیش‌ساخته فراگیرتر شده است. فرایند پیش تایید این ایالت برای واحدهای مسکونی جانبی (ADUs) به شرکت‌ها در هر اندازه - از جمله شرکت‌های کوچک و متوسط - اجازه می‌دهد تا به‌جای محدودکردن فرایند به تولیدکنندگان در مقیاس بزرگ، راه‌حل‌های طراحی متنوعی را ارائه دهند. البته ساکنانی که مایل به دورزدن زمان‌های طولانی تایید هستند، می‌توانند یک ADU از پیش تایید شده را انتخاب کنند و مستقیماً با معماران برای اصلاح پروژه خود ارتباط ایجاد کنند. کالیفرنیا با ادغام کارایی با نوآوری‌های معماری، تضمین می‌کند که پیش‌ساخته سازی، انعطاف طراحی و تکامل بافت شهری را به‌جای محدودکردن، افزایش می‌دهد.
یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌ساخته سازی استاندارد، حفظ ویژگی سایت است. به‌طورکلی، معماری به طور سنتی ریشه در پاسخ به عوامل محیطی، فرهنگی و زمینه‌ای دارد، اما تولید انبوه ماژول‌های پیش‌ساخته خطر نادیده‌گرفتن این تفاوت‌های ظریف را دارد. چگونه یک ساختمان کاملاً پیش‌ساخته - متشکل از اتاق‌ها، واحدها و بخش‌های یکسان - واقعاً می‌تواند با محیط اطراف خود ارتباط ایجاد کند اگر هر جزء برای تناسب با یک سیستم یکنواخت طراحی شده باشد؟
درحالی‌که پیش‌ساخته سازی و ساخت‌وساز یکپارچه مدولار (MiC) مزایای قابل‌توجهی در سرعت، کارایی هزینه و پایداری دارند، پذیرش گسترده آنها مستلزم ارزیابی مجدد حیاتی فرایندهای طراحی است. شهرها و دولت‌ها باید اطمینان حاصل کنند که پیش‌ساخته سازی کارایی، یکپارچگی و سازگاری معماری را قربانی نمی‌کند. معماران باید از یک رویکرد متعادل حمایت کنند - رویکردی که هم مزایای پیش‌ساخته‌سازی را در برمی‌گیرد و درعین‌حال کیفیت طراحی، پاسخگویی سایت و قابلیت زندگی طولانی‌مدت را حفظ می‌کند.
منبع:
نظرات